خرید اینترنتی از طریق تلفن همراه، با وجود جذابیت‌ها و مزایایش، گاهی می‌تواند خسته‌کننده نیز باشد. هر وب‌سایت یا فروشنده‌ی آنلاینی قوانین اعتبار سنجی خاص خود را دارد. بیشتر آنها از ما می‌خواهند بارها و بارها مجموعه‌ای از اطلاعات را به صورت دستی وارد کنیم (که احتمال اشتباه را افزایش می‌دهد.)
از سوی دیگر، تسویه حساب نیز می‌تواند برای کسب‌وکارها یک فرایند پیچیده باشد. درست اینجاست که «وبسرویسهای خدمات پرداخت» به یاری فروشنده‌ها و خریداران آنلاین می‌شتابند و به دلیل اهمیتی که دارند سرمایه‌گذاری روی قابلیت‌هایی مانند وب‌سرویس درخواست پرداخت، استعلام موجودی، تکمیل خودکار پیشرفته و… برای کمک به کاربران در فرایند پرداخت‌های اینترنتی ارزشش را دارد.
کاربران موبایل انگیزه‌ی زیادی دارند که با فرم‌های خرید آنلاین خداحافظی کنند. زیرا استفاده از این فرم‌ها دشوار است، بارگذاری و تازه‌سازی کندی دارند و تکمیل آنها باید در چند مرحله صورت گیرد. دلیل اصلی این امر آن است که دو مؤلفه‌ی اصلی پرداخت‌های آنلاین، یعنی امنیت و راحتی، اغلب در نقطه‌ی مقابل هم قرار می‌گیرند. امنیت بیشتر به معنای سهولت کمتر، و راحتی بیش از حد به معنای امنیت کمتر است. خیلی از توسعه‌دهندگان ابتدا سعی کردند این مشکل را با ایجاد فرایند تکمیل خودکار حل کنند. اما حالا راه‌حل جامع‌تری روی میز است: وب سرویس‌های خدمات پرداخت!
وبسرویسهای خدمات پرداخت چه هستند؟
آنچه در مقدمه آمد فقط یک نمونه از موارد متعددی است که ضرورت وبسرویسهای پرداخت را آشکار می‌کند. در مقاله‌ی API چیست رابط برنامه‌نویسی کاربردی را توضیح دادیم. در آن مقاله گفتیم که اِی‌پی‌آی‌ها انواع بسیار گوناگون و کاربردهای متنوعی دارند. در واقع وب سرویس‌های پرداخت، ای‌پی‌آی‌هایی هستند که در وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های بانکی یا سایر ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت استفاده می‌شوند تا عملیات مربوط به ثبت درخواست، احراز هویت، انتقال وجه، پرداخت اینترنتی، دریافت شماره شبا، پرداخت قبض‌ها و صورتحساب‌ها، خرید اینترنتی و… را برای کاربران آسان کنند.
به عنوان مثال، وبسرویسهای بانکی را در نظر بگیرید. این وب‌سرویس‌ها برای پشتیبانی از مشاغل از طریق اتصال مستقیم به زیرساخت پرداخت برای پردازش آنی طراحی می‌شوند. برخی از عملکردهایی که می‌توان با دسترسی به وب‌سرویس پرداخت بانکی انجام داد عبارتند از: دستورالعمل پرداخت‌های تکی و عمده (گروهی) پرداخت، تعیین و واریز خودکار سهم ذینفعان، درخواست به روز رسانی‌های لحظه‌ای از وضعیت موجودی‌ها و پرداخت‌ها، دسترسی به گزارش‌های مربوط به حساب‌ها و…
چرا از وبسرویسهای پرداخت استفاده می‌کنیم؟
در ادامه‌ی این مقاله قصد داریم انواع وبسرویسهای ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت، که عمدتاً بانک‌ها هستند، را تک‌تک معرفی کنیم. اما قبل از آن بیایید دلایل کاربرد وبسرویسهای پرداخت را مرور کنیم. این کار به درک بهتر و دریافت تصویر روشن‌تری از این فناوری کمک می‌کند.
وبسرویسهای پرداخت به این دلایل برای ما کاربرد دارند:
- فراهم کردن تجربه‌ی پرداخت بدون استهلاک، قادر به ارائه طیف وسیعی از گزینه های پرداخت؛
- دسترسی به مشتریان در بازارهای جدید بدون نیاز به ایجاد روابط بانکی مجزا؛
- جلوگیری از خطاهای ورود داده‌ها (اشتباهاتی که هنگام تایپ جزئیات حساب بانکی ایجاد می‌شود)؛
- فعال کردن سرویس تسویه فوری، کاهش ریسک معامله برای صاحب کسب‌وکار و در عین حال بهبود جریان نقدی؛
- کاهش خطر کلاهبرداری و بهبود امنیت با فرایند احراز هویت و بررسی‌های درون سیستمی؛
- دسترسی آنی به داده‌های وضعیت تراکنش‌ها و سایر اطلاعات پرداخت؛
- تسهیل فرایند قانون‌گذاری؛
معرفی وبسرویسهای خدمات پرداخت در ایران
شاید بتوان عمده وبسرویسهای پرداخت در ایران را در دو گروه «وب‌سرویس بانکی» و «وب‌سرویس قبض‌های خدماتی» دسته‌بندی کرد. فینوتک در وب‌سایت خود دو گروه دیگر، وب‌سرویس بازار سرمایه و وب‌سرویس شهرداری، را نیز برشمرده که مستقیماً به موضوع پرداخت اینترنتی مربوط نمی‌شوند. بنابراین امروز به آنها نخواهیم پرداخت.
وب‌سرویس بانکی این امکان را به وجود می‌آورد تا هر آنچه از طریق اینترنت بانک قابل انجام است در نرم افزار شرکتی مهیا شود. مثلاً با وب‌سرویس انتقال وجه پایا می‌توان از طریق نرم افزار شرکت یا پنل سایت، به حساب‌های مختلف واریز وجه انجام داد. ایجاد امکانات لازم برای تسویه حساب از روش‌های مختلف، مانند کارت به کارت، حساب به حساب و پایا نیز از جمله کارایی‌های وبسرویسهای بانکی است.
به وسیله‌ی وب‌سرویس قبض‌های خدماتی می‌توان از مبلغ و مهلت پرداخت قبض‌های خدماتی (قبض آب، برق، گاز، تلفن ثابت و همراه) مطلع شد. در ادامه تک‌تک این وب‌سرویس‌ها را بررسی می‌کنیم.
- مانده موجودی حساب
این وب‌سرویس ساده‌ترین و پایه‌ای ترین عملیات بانکی، یعنی استعلام موجودی حساب، را برای شما ممکن می‌کند. نکته جالب درباره‌ی آن این است که شما نیازی به ورود به اینترنت بانک ندارید و بسیار ساده‌تر از گذراندن مراحل امنیتی و احراز هویت که برای ورود به اینترنت بانک ضروری هستند، می‌توانید به شکل آنی و لحظه‌ای از موجودی حساب شرکت خود باخبر شوید.
- استعلام کارت
هر کارت بانکی با یک شماره ۱۶ رقمی منحصر به فرد در شبکه بانکی کشور مشخص می‌شود. وقتی می‌خواهید انتقال وجه کارت به کارت انجام دهید استعلام کارت مقصد و اطلاع از مشخصات آن ضروری است. وب‌سرویس استعلام شماره کارت به شما کمک می‌کند به طور آنی نام صاحب کارت و بانک صادر کننده‌ی آن را استعلام کنید. با اجرای این وب‌سرویس، کاربران شما می‌توانند شماره کارت بانکی شما (شخصی/ شرکتی) را استعلام کنند.
- واریز وجه از حساب به کارت
انتقال وجه از یک حساب بانکی به کارت بانکی از طریق اینترنت. این عملیات، برخلاف انتقال کارت به کارت، بدون کارمزد انجام می‌شود. سرویس واریز وجه، به طور خودکار شماره کارت مقصد را به شماره حساب مشتری تغییر داده و واریز انجام می‌شود. در واقع وب‌سرویس پرداخت «واریز وجه از حساب به کارت» این امکان را فراهم می‌کند تا شماره کارت مقصد به شماره حساب تبدیل شود و بدون محدودیت مکانی و زمانی، نیاز به مراجعه به شعبه، و کسر کارمزد، انتقال وجه صورت گیرد.
- واریز وجه از حساب به حساب
با استفاده از این وب‌سرویس، پرداخت از یک حساب حقیقی یا حقوقی به حساب سایر افراد در بانک‌های دیگر امکان‌پذیر می‌شود. سرویس «واریز وجه از حساب به حساب» به شما کمک می‌کند تا فرایندهای مالی خود را آن‌گونه که مایل هستید از محل کار خود انجام دهید. اما سقف انتقال روزانه دارد. شما نمی‌توانید در روز بیش از ۱۵۰ میلیون تومان پرداخت کنید. در ضمن مبلغ هر تراکنش نیز نمی‌تواند بیشتر از۱۰۰ میلیون تومان باشد. این تراکنش از طریق انتقال پایا صورت می‌گیرد.
- مانده موجودی کارت
استعلام لحظه‌ای مانده موجودی کارت از طریق رمز دوم کارت بانکی، توسط وب‌سرویس «مانده موجودی کارت» میسر می‌شود. از ویژگی‌های این وب‌سرویس این است که به شکل آنی و در هر لحظه می‌توان به کمک آن موجودی کارت بانکی را استعلام کرد و نیازی هم به ورود به اینترنت بانک نیست.
- دریافت گردش حساب
با استفاده از این سرویس، شما می‌توانید از طریق اینترنت، آخرین گردش حساب‌های شرکت خود را فراخوانی و پایش کنید. تعداد آخرین تراکنش‌های قابل نمایش، در وبسرویسهای بانک‌ها و شرکت‌های مختلف، با هم تفاوت دارد. وب‌سرویس «دریافت گردش حساب» به شما کمک می‌کند تا از دفتر کار خود، بدون نیاز به اینترنت بانک، دقیق‌تر گردش حساب و زمان تراکنش‌ها را رصد کنید. این وب‌سرویس به شما کمک می‌کند هزینه‌های شرکت خود را به شکل لحظه‌ای پایش کنید و با استفاده از این اطلاعات، تصمیمات مالی بهتری بگیرید.
- استعلام شبا
هر حساب بانکی در ایران دارای یک شماره شبا (شناسه بانکی ایران) منحصر به فرد است. شبا یک شماره ۲۴ رقمی است و از این شماره می‌توان برای انتقال وجه پایا و یا ساتنا استفاده کرد. وب‌سرویس استعلام شبا نام صاحب حساب و نام بانکی که حساب در آن است را نمایش می‌دهد. این امر دقت عملیات پرداخت را افزایش داده و احتمال خطا را کم می‌کند. این وب سرویس به این دلیل ساخته شده است که یکی از نیازهای کسب و کارها، استعلام شماره شبا حساب مقصد، برای کنترل مشخصات صاحب حساب و همچنین فعال بودن یا نبودن حساب مقصد است. به عنوان مثال یک شرکت، برای پرداخت حقوق کارمندانش، نیاز به استعلام شبا برای تطبیق مشخصات حساب مقصد با پرسنل خود دارد.
- محاسبه شبا از طریق شماره حساب
هر حساب بانکی با یک شماره حساب مشخص می‌شود. این شماره حساب، منحصر به فرد است و می‌توان از آن برای انتقال وجه بین حساب‌های همان بانک استفاده کرد. اما در بسیاری از مواقع شما نیاز دارید انتقال وجه را از شماره حساب یک بانک به شماره حسابی در بانک دیگر انجام دهید. در چنین شرایطی باید شماره شبا حساب مقصد را بدانید. بعضی از بانک‌ها این شماره را روی کارت بانکی مشتریان خود حک می‌کنند. اما غالباً مشتریان به دلیل طولانی بودن شماره شبا آن را حفظ نیستند. با استفاده از وب‌سرویس محاسبه شبا از طریق شماره حساب می‌توانید شماره حساب مقصد را به شبا تبدیل کنید.
- تسویه
برای مدیریت بهتر و مؤثرتر امور مالی کسب‌وکارتان، می‌توانید نرم‌افزارهای حسابداری خود را برای تسویه و تنظیم خودکار اسناد مالی به وب‌سرویس تسویه متصل کنید.
- تسهیم خودکار
کسب‌وکارهای دو وجهی (Two Sided Platforms) دو دسته کاربر متفاوت دارند. از یک گروه پول دریافت می‌کنند و به گروه دیگر پول می‌پردازند. این نوع کسب‌وکارها می‌توانند با وب‌سرویس تسهیم خودکار پرداخت‌هایشان را در تعداد و حجم بالا به صورت خودکار مدیریت کنند.
کارکرد این وب‌سرویس شکل دیگری هم دارد. ممکن است شرکا و سهام‌داران در درآمد کسب‌وکار شما سهم داشته باشند. در این صورت با سرویس تسهیم خودکار می‌توانید جریان درآمد روزانه خود را به یک حساب واسطه روانه کنید و سپس بر اساس سهم شرکا، عملیات تسهیم درآمد را با درصدهای مشخص و زمان‌بندی دلخواه انجام دهید. به این ترتیب بدون دخالت نیروی انسانی، به شکل دقیق، سریع و با برنامه‌ریزی مشخص می‌توانید درآمد کلان خود را مدیریت کرده و ورودی‌های مالی را میان شریک‌ها تقسیم نمایید.
این سرویس همچنین گزارش‌های دقیقی از درآمدهای ورودی به حساب واسط و همچنین انتقال آنها به حساب ذینفعان را به شما ارائه خواهد داد.
- برداشت مستقیم از حساب
وب سرویس برداشت مستقیم از حساب یا دایرکت دبیت (Direct Debit) به شما این امکان را می‌دهد که به صورت دوره‌ای از حساب خود یا حساب مشتریانتان پول برداشت کنید. این وب‌سرویس برای کسب‌وکارهای آنلاینی که به صورت ماهیانه و یا دوره‌ای از مشتریان خود حق اشتراک دریافت می‌کنند یک ابزار بسیار سودمند است. روش کلی کار به این صورت است که از مشتریان خود درخواست می‌کنید تا اجازه دسترسی، برای برداشت وجه آنلاین از حساب‌شان را، به شما بدهند. در موعد مقرر (دوره‌های تمدید اشتراک یا برداشت)، مبلغ مشخص حق اشتراک به طور خودکار از حساب مشتری به حساب شرکت منتقل و سپس مشتری از این تراکنش آگاه می‌شود. برای استفاده از این سرویس نوین پرداختی می‌توانید از اینجا شروع کنید
- ایجاد دستور پرداخت
استفاده از وب‌سرویس ایجاد دستور پرداخت، شما را قادر می‌کند درخواست واریز گروهی (تا سقف معین) ایجاد کنید. این سرویس به شما کمک می‌کند تا محدودیت‌های مالی را از میان برداشته و با صرفه‌جویی در زمان، پرداخت‌های سریع، امن و گروهی داشته باشید. البته وب‌سرویس دستور پرداخت به یک ابزار تأیید پرداخت (به عنوان مکمل) هم نیاز دارد تا بتواند فرایند پرداخت گروهی را کامل کند.
- دریافت فهرست کارت‌های عضو شتاب
آیا تا به حال شده بخواهید به حساب کسی پول واریز کنید اما شماره کارت بانکی‌اش را ندانید یا فراموش کرده باشید؟ وب‌سرویس «دریافت فهرست کارت‌های شتابی» به شما کمک می‌کند با وارد کردن شماره‌ی تماس هر شخص، به فهرست کارت‌های بانکی عضو شتاب آن شخص دست پیدا کنید. به این ترتیب فقط کافیست با انتخاب کردن کارت بانکی مورد نظر و استفاده از رمز دوم کارت (کارت خودتان)، تراکنش را انجام دهید.
البته در نظر داشته باشید که شماره کارت مقصد به دلایل امنیتی، به صورت نیمه پنهان نمایش داده می‌شود. (چهار رقم ابتدایی و چهار رقم انتهایی شماره کارت.)
- مسدودی/ رفع مسدودی
وب‌سرویس مسدودی/ رفع مسدودی به شما امکان می‌دهد به عنوان یک فرد حقیقی یا حقوقی، مبلغی را برای مدت معینی در حساب خود مسدود کنید. این عملیات فقط از طریق اینترنت انجام‌پذیر است و با مراجعه به شعبه نمی‌توانید این کار را انجام دهید.
- تبدیل شماره کارت به شبا
کمی قبل‌تر درباره‌ی شماره شبا صحبت کردیم. نکته‌ای که باید به مطالب قبلی اضافه کنیم این است که علاوه بر انتقال وجه بین بانکی پایا یا ساتنا، برای دریافت دستگاه کارت خوان (POS) و درگاه پرداخت اینترنتی هم به شماره شبا نیاز دارید. با استفاده از وب‌سرویس تبدیل شماره کارت به شبا، می‌توانید قابلیت دریافت شماره شبا از طریق شماره کارت را درون نرم‌افزار خود پیاده‌سازی کرده و در اختیار مشتریان و کاربران خود قرار دهید. آنها نیز می‌توانند با استفاده از همان سرویس، شماره کارت را به شبا تبدیل کنند.
- تبدیل شماره کارت به شماره حساب
معمولاً افراد شماره‌ی کارت بانکی اشخاص یا شرکت‌هایی که با آنها تراکنش زیادی دارند را حفظ می‌کنند. اما شماره حساب بانکی معمولاً قابل حفظ کردن نیست. از طرفی، گاهی پرداختی‌ها باید به جای کارت، به شماره حساب واریز شوند. وب‌سرویس تبدیل شماره کارت به شماره حساب در چنین مواقعی به درد می‌خورد.
بانک‌ها و شرکت‌های مختلف، انواع وبسرویسهای دیگر را بنا بر نیاز کاربران طراحی و پیاده‌سازی کرده‌اند. این بخش را با ذکر نام چند نمونه از آنها به پایان می‌رسانیم:.شارژ آنی کارت، استعلام خلافی خودرو، استعلام قبض برق، استعلام قبض آب، استعلام قبض گاز، استعلام قبض تلفن ثابت، استعلام قبض تلفن همراه، استعلام جزئیات قبض و…
مزایای وبسرویسهای پرداخت
وبسرویسهای پرداختِ خوب ایمن، قابل اعتماد، مقیاس‌پذیر و قابل انعطاف هستند. اجرای آنها باید برای یک توسعه دهنده آسان باشد و یک تجربه کاربری یکپارچه را ارائه دهد.
وبسرویسهای پرداخت را می‌توان برای سفارش پرداخت‌های تکی یا انبوه (گروهی) مورد استفاده قرار داد. تمام این عملیات می‌تواند بدون دخالت نیروی انسانی و به طور کاملاً خودکار انجام شود. علاوه بر این، وب‌سرویس پرداخت می‌تواند دسترسی به گزارش‌های آنی و به‌روزرسانی‌های وضعیت پرداخت را فراهم کند. این قابلیت، شفافیت در تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد و طرفین را از ارسال گزارش دستی برای اعلام انجام پرداخت یا تأیید دریافت بی‌نیاز می‌کند.
از آنجا که وبسرویسهای پرداخت امکان اتصال مستقیم به زیرساخت پرداخت را فراهم می‌کنند، هزینه‌ها و کارمزدهای عملیاتی پایین هستند. ماهیت مقیاس‌پذیر و انعطاف‌پذیر وب‌سرویس‌ها به این معنی است که توسعه‌دهندگان قادر به دسترسی و ادغام عملکرد یک وب‌سرویس پرداخت با برنامه‌های کاربردی دیگر مانند ابزارهای مدیریت موجودی و نرم افزارهای حسابداری، برای ساده‌سازی و خودکارسازی سایر فرایندهای تجاری، هستند.
«سادگی» کلید طراحی و پیاده‌سازی یک وب‌سرویس خوب است. اجرای یک وب‌سرویس نباید دشوار و پیچیده باشد. برخی از وب‌سرویس‌ها فقط به یک توسعه‌دهنده نیاز دارند تا قطعه‌ای از جاوا اسکریپت را به کد یک وب‌سایت اضافه کند. به این معنی که وب‌سرویس‌ها می‌توانند خیلی سریع پس از آزمایش‌های اولیه مستقر شوند. وبسرویسهای پرداخت را تقریباً می‌توان روی هر پروتکلی استفاده کرد. به این معنی که توسعه‌دهندگان نیازی به نصب نرم‌افزار یا منابع افزوده‌ی دیگری ندارند.
وبسرویسهای پرداخت برای توسعه دهندگان
برای توسعه دهندگان، مهم است که یک API پرداخت (یادآوری: وب‌سرویس پرداخت، یک نوع API است) دارای اسناد واضح و یک محیط آزمایشی (مثلاً سندباکس) باشد تا اطمینان حاصل شود که همه چیز همانطور که انتظار می‌رود اجرا شود. اگر مشکلی پیش بیاید، یا اگر توسعه‌دهنده هنگام ادغام API با پلتفرم‌های موجود با مشکل مواجه شود، یک تیم پشتیبانی با تجربه باید برای کمک به عیب‌یابی در دسترس باشد.
عوامل دیگری که توسعه‌دهندگان باید هنگام انتخاب یک API از آن آگاه باشند این است که آیا در صورت بروز مشکل در حین اجرا، این قابلیت وجود دارد که به آنها اطلاع داده شود یا خیر. همچنین آیا به آنها فرصت داده می‌شود تا به‌روزرسانی‌های API را آزمایش کنند و مطمئن شوند که ویژگی‌های جدید با یکپارچگی موجود تضادی ندارند که منجر به خطا در هنگام عرضه آخرین نسخه شود؟
با توجه به همه‌ی آنچه درباره‌ی وبسرویسهای پرداخت گفتیم، می‌توان نتیجه گرفت سیستم‌های مالی با کمک وبسرویسهای پرداخت می‌توانند به صورت یکپارچه و ایمن، دسترسی به اطلاعات را امکان‌پذیر و تراکنش‌ها را پردازش‌کنند. وبسرویسهای پرداخت، تجربه‌ی امور مالی آنلاین را تغییر داده‌اند. آنها امکان پردازش تراکنش‌های سریع‌تر، ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر را برای کسب‌وکارهاو مشتریان فراهم کرده‌اند. واقعاً چه چیزی بهتر و مفیدتر از این؟