سرمایه‌گذاری برای بیشتر ما عبارت آشناییست. در واقع می‌توان گفت مفهوم سرمایه‌گذاری از آن مفاهیمی است که در حالت عادی همه فکر می‌کنند به طور ذاتی آن را بلد هستند. اگر افرادی را که شم اقتصادی قوی‌ای دارند کنار بگذاریم، تفکر غالب در جامعه این است که سپردن پس‌انداز یک عمر در بانک، خرید طرح‌های بیمه مادام‌العمر، خرید و فروش ارز، تجارت طلا و یا بازی کردن با دارایی‌ها در بازار بورس و سهام نهایت فعالیت سرمایه‌گذاری است. اولین پیامد مخرب چنین نگاهی، ایجاد انتظارات اشتباه و غیر واقع‌بینانه در افرادی است که دارایی‌های خود را در چنین کانال‌هایی به خطر می‌اندازند.
پذیرش خطر شکست یکی از ارکان اصولی و حیاتی هر سرمایه‌گذاری حرفه‌ای است. شاید همین عامل ظریف، مرز میان یک سرمایه‌گذار ماهر و یک سرمایه‌گذار مبتدی و آموزش ندیده را تعیین کند. بله سرمایه‌گذاری نیاز به آموزش دارد و اصلاً یک پدیده‌ی ذهنی یا ماهیتی ذاتی در درون همه افراد نیست.
هرگاه خواستید در زمینه‌ای سرمایه‌گذاری کنید، چه اندوخته یک عمرتان باشد چه مبلغی اندک که به هر حال با زحمت آن را به دست آورده‌اید، با این سؤال بزرگ روبرو می‌شوید که واقعاً سرمایه‌گذاری چیست؟ آیا شما آن را به خوبی می‌شناسید؟ آیا آموزش کافی دیده‌اید؟ اگر انتظاراتتان برآورده نشد چه راه حل جایگزینی برای پوشش ضرر و زیان‌های احتمالی پیش‌بینی کرده‌اید…؟
امروز در وندار به این مفهوم می‌پردازیم که سرمایه‌گذاری چیست، چرا اهمیت دارد و سپس انواع کلی سرمایه‌گذاری را از منظر وابستگی به بخش دولتی، اتکا به بخش خصوصی و نیز سرمایه گذاری داخلی و خارجی توضیح می‌دهیم.
در مقالات دیگر به انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری و بایدها و نبایدهای سرمایه‌گذاری پرداخته‌ایم که می‌توانند تکمیل کننده موضوع مقاله حاضر باشند.
سرمایه گذاری چیست و چرا اهمیت دارد؟
قبل از شروع به توصیف انواع مختلف مدل‌های سرمایه‌گذاری موجود، باید تعریف اساسی سرمایه گذاری و عوامل حاکم بر آن را درک کرد. سرمایه گذاری، دارایی یا اقلامی است که با هدف ایجاد درآمد یا افزایش ارزش به دست می‌آید. ارزش‌گذاری به افزایش ارزش دارایی در طول زمان اشاره دارد. وقتی فردی کالایی را به عنوان سرمایه‌گذاری خریداری می‌کند، هدف آن شخص مصرف کالا نیست، بلکه هدفش استفاده از آن در آینده برای خلق ثروت است.
به عبارت ساده، سرمایه‌گذاری به معنای مبادله پول در ازای دارایی سودآور است. همان سودی که از این طریق به دست می‌آید برای سرمایه‌گذاری‌های بعدی در سایر دارایی‌ها نیز استفاده می‌شود. تا آنجا که به رفاه اقتصادی جامعه (از یک گروه کوچک گرفته تا کشور) مربوط می‌شود، سرمایه‌گذاری مهم است زیرا به رشد و توسعه در ابعاد و جنبه‌های گوناگون کمک می‌کند.
هنگامی که دولت در یک تجارت، کشاورزی، تولید یا صنایع حمایتی سرمایه گذاری می‌کند، می‌تواند فرصت‌های شغلی برای جمعیت خود ایجاد نماید. اما قوی‌ترین سناریوی شناخته شده در زمینه سرمایه‌گذاری مربوط به حالتی است که دولت و بخش خصوصی دست به دست هم دهند تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع‌تر و مفیدتری به وجود بیاورند.
البته ماجرا در عمل به این سادگی که در تعریف با آن روبرو هستیم نیست. به خاطر داشته باشید که عوامل زیر در هنگام سرمایه گذاری و انتخاب مدل سرمایه گذاری نقش دارند:
- نرخ سپرده (سود حاصل از پس انداز در بانک)؛
- نرخ مالیات در کشور (درآمد خالص باقی مانده پس از کسر مالیات)؛
- تورم؛
- نرخ بهره در بانک‌ها؛
- نرخ بازده احتمالی سرمایه؛
- در دسترس بودن سایر عوامل تولید- زمین ارزان، نیروی کار و غیره و زیرساخت‌های پشتیبانی- حمل و نقل، انرژی و ارتباطات؛
- اندازه و ثبات بازار؛
با درک درست همین عوامل می‌توان به اشتباه خیلی از سرمایه‌گذاران مبتدی که در ابتدا به آن اشاره کردیم پی برد. همانطور که می‌بینید، ما روی هیچکدام از این عوامل کمترین کنترلی نداریم. پس چگونه می‌خواهیم، یا انتظار داریم، که از سرمایه‌گذاری خود سود کلان ببریم؟ سرمایه‌گذاری در چنین شرایطی فقط به شانس و تصادف بستگی دارد که ممکن است یک سر آن سود و یک سر آن ضرر و خسارت سنگین باشد.
انواع شکل‌های سرمایه‌گذاری
انواع سرمایه‌گذاری، روش‌هایی را مشخص می‌کنند که در آن وجوه در دارایی‌های خاصی سرمایه‌گذاری می‌شوند که از طریق آن درآمد ایجاد می‌شود. در زیر مدل های اصلی سرمایه گذاری آورده شده است. با این توضیح که در اینجا منظور از انواع سرمایه‌گذاری متفاوت از «مدل‌های سرمایه گذاری» است که در مقاله دیگری به آن پرداخته‌ایم.
مدل سرمایه‌گذاری عمومی: در مدل سرمایه گذاری عمومی، سرمایه گذاری در کالاها، امور و یا خدمات خاص از سوی دولت از طریق دولت مرکزی یا ایالتی یا با کمک بخش عمومی با استفاده از درآمد حاصل از آن انجام می‌شود.
مدل سرمایه‌گذاری خصوصی: در کشورهای زیادی، مانند هند و ایالات متحده، موقعیت‌هایی وجود دارند که درآمد بخش دولتی برای جبران کمبودهای خاص کافی نیست. بنابراین دولت از بازیگران خصوصی دعوت می‌کند تا سرمایه‌های خود را در برخی از کانال‌ها و موقعیت‌های سرمایه گذاری فراهم شده وارد کنند و به جریان بیندازند. این سرمایه‌گذاری می‌تواند ماهیت داخلی یا خارجی داشته باشد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند زیرساخت‌های موجود را بهبود بخشد و در این فرایند اشتغال ایجاد کند. این نوع سرمایه گذاری یکی از پرطرفدارترین انواع سرمایه گذاری خارجی است.
مدل مشارکت عمومی- خصوصی: مشارکت عمومی-خصوصی یک ترتیب همکاری بین دو یا چند بخش دولتی و خصوصی است که معمولاً ماهیتی بلند مدت دارد. در ایران، بخش‌های زیر دارای پروژه‌هایی بر اساس این مدل بوده‌اند:
- بخش بهداشت
- بخش برق
- راه آهن
- مسکن شهری
شکل‌های دیگری از انواع سرمایه‌گذاری قابل تعریف هستند. از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
مدل سرمایه گذاری داخلی: می‌تواند یک سرمایه گذاری دولتی یا مشارکت عمومی- خصوصی باشد.
مدل سرمایه گذاری خارجی: این مدل می‌تواند اکثریت خارجی یا خارجی-داخلی باشد.
مدل‌های سرمایه‌گذاری سگمنت خاص: سرمایه گذاری در مناطق ویژه اقتصادی یا سایر بخش‌های وابسته انجام می‌شود.
مدل‌های سرمایه گذاری خوشه‌ای: یک مثال ملموس و رایج، سرمایه گذاری در صنایع تولیدی است.
در این مقاله به طور خلاصه به تعریف ابتدایی سرمایه گذاری پرداختیم و سپس انواع شکل‌های سرمایه‌گذاری را از نظر وابستگی به دولت، اتکا به بخش خصوصی و نیز سرمایه گذاری داخلی و خارجی بررسی کردیم. پیشنهاد می‌کنیم حتماً مقاله‌های مرتبط با این موضوع را نیز بخوانید تا به طور عملی و کاربردی‌تری با انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری، نقاط قوت و ضعف هرکدام و بایدها و نبایدهای یک سرمایه‌گذاری حرفه‌ای آشنا شوید.