از اوایل دهه‌ی ۱۳۸۰ خرید اینترنتی کم‌کم در ایران رواج پیدا کرد. در نتیجه برای اولین بار سرویسی به نام درگاه پرداخت به وجود آمد. درگاه پرداخت این امکان را برای تمام فروشندگان آنلاین، اعم از حقیقی و حقوقی، دولتی و خصوصی، فراهم می‌کند تا بتوانند در ازای ارائه‌ی محصولات و خدمات، به صورت آنلاین از مشتری پول دریافت کنند. در حال حاضر در ایران دو نوع درگاه پرداخت تعریف شده است: درگاه پرداخت مستقیم و درگاه پرداخت غیرمستقیم یا واسط. برای این که بهتر متوجه شوید درگاه پرداخت مستقیم و واسط چه تفاوتی باهم دارند باید ابتدا شرکت‌های PSP و پرداخت‌یاری را بشناسید. در اینجا به طور خلاصه به آنها اشاره خواهیم کرد اما می‌توانید داستان کامل آنها را، که بخش جالبی از تاریخچه‌ی بانک‌داری نوین در ایران را تشکیل می‌دهد، در مقاله‌ی پرداخت‌یاری چیست بخوانید و مطالب مهمی را نیز در آن مقاله بیابید.
شاید قصد داشته باشید یک فروشگاه آنلاین راه‌اندازی کنید، و یا شاید فعلاً فقط یک مشتری آنلاین باشید. در هر صورت ضروری است که درگاه پرداخت مستقیم و واسط، و تفاوت‌های آنها را بشناسید. زیرا به عنوان یک فروشنده بهتر می‌توانید درگاه پرداخت مناسب کسب و کار خود را انتخاب نمایید و به عنوان یک خریدار، می‌توانید از اعتبار و امنیت درگاه پرداختی که قصد استفاده از آن را دارید مطمئن شوید.
چرا درگاه پرداخت مستقیم و واسط تفاوت دارند؟
دانستن تفاوت‌ها و ویژگی‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط، برای راه‌اندازی یک کسب و کار آنلاین الزامی است. چون به انتخاب درگاه پرداخت مناسب‌تر منجر می‌شود. همانطور که اشاره شد، برای دانستن این که درگاه پرداخت مستقیم و واسط چه تفاوتی با هم دارند، باید ابتدا شرکت‌های پرداخت مستقیم یا PSP (مخفف Payment Service Provider) و شرکت‌های پرداخت‌یار را بشناسید.
وقتی که پدیده‌ی خرید اینترنتی در فرهنگ مردم شکل گرفت، بانک مرکزی به طور انحصاری فقط به ۱۲ شرکت جهت ارائه‌ی خدمات درگاه پرداخت مجوز داد. این ۱۲ شرکت همان پی‌اس‌پی‌ها هستند.اما با فراگیرتر شدن خرید اینترنتی، شرکت‌های دیگری، به عنوان واسطه، وارد این چرخه شدند که زیرساخت فناورانه‌ی قوی‌تر و به روزتری داشتند و می‌توانستند با ارائه‌ی درگاه پرداخت بهتر، عملیات پرداخت را در بستری امن‌تر و آسان‌تر برای فروشندگان و خریداران ممکن کنند. ضمن این که دریافت درگاه پرداخت از این شرکت‌ها، فروشندگان را از مراحل طاقت‌فرسای دریافت مجوزهای قانونی و روند پیچیده و زمان‌بر اداری رها می‌کرد.
بانک مرکزی، با ملاحظات قانونی سفت و سخت، برای این شرکت‌ها مجوز صادر کرد و آنها را با عنوان «پرداخت‌یار» به رسمیت شناخت. هم شرکت‌های PSP و هم شرکت‌های پرداخت‌یار، خدمات درگاه پرداخت ارائه می‌دهند. درگاه پرداخت PSP مستقیم و درگاه پرداختی که پرداخت‌یار ارائه می‌کند درگاه پرداخت واسط نام دارد. پس جواب سؤالی که قبلاً مطرح کردیم، درگاه پرداخت مستقیم و واسط چه تفاوتی با هم دارند، این است که درگاه پرداخت مستقیم از سوی شرکت‌های پرداخت مستقیم و درگاه پرداخت واسط به وسیله‌ی پرداخت‌یارها ارائه می‌شود. تفاوت‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط از همینجا ناشی می شود و در واقع ریشه در تفاوت بین این دو نوع شرکتِ ارائه خدمات درگاه پرداخت دارد. در ادامه این تفاوت‌ها را به طور کامل بررسی می‌کنیم.
بررسی تفاوت‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط
قبل از این که به ادامه‌ی بررسی تفاوت‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط بپردازیم، پیشنهاد می‌کنیم اگر تعدد نام‌ها در این بخش، مثل شاپرک، PSP، پرداخت‌یاری و رابطه‌ی این نهادها با هم، برایتان گیج‌کننده است، ابتدا نگاهی به مقاله‌ی «پرداخت‌یاری چیست» بیندازید. در آن مقاله تک‌تک این نام‌ها و رابطه‌ی بین آنها را به طور شفاف توضیح داده‌ایم.
اگر هم تا اینجا به این نتیجه رسیده‌اید که می‌خواهید از خدمات درگاه پرداخت واسط استفاده کنید، یا می‌خواهید با ویژگی‌ها و مزایای یک شرکت پرداخت‌یار از نزدیک آشنا شوید، می‌توانید به اینجا مراجعه کنید.
هنگام انجام عملیات پرداخت اینترنتی، شما به یک درگاه پرداخت مستقیم یا واسط وصل می‌شوید. درخواست شما به شبکه‌ی شاپرک ارسال می‌شود و پس از تأیید بانک مرکزی، تراکنش صورت می‌گیرد. اگر شما از یک درگاه پرداخت واسط استفاده کنید، درخواست شما از طریق پرداخت‌یار به PSP فرستاده می‌شود.
شاپرک، سامانه‌ای است که ایجاد بستر پرداخت و نظارت بر آن را بر عهده دارد. اگر دقت کرده باشید، آدرس اینترنتی تمام درگاه‌های پرداخت، چه مستقیم و چه واسط، شامل عبارت shaparak است. در مقاله‌ی «تشخیص درگاه پرداخت امن» به طور مفصل توضیح داده‌ایم که چطور درگاه پرداخت امن یا جعلی را از هم تشخیص دهید. با این مقدمه، فهرستی از ویژگی‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط را با هم مرور می‌کنیم. این فهرست طوری تهیه شده که می‌توانید به روشنی تفاوت‌های درگاه پرداخت مستقیم و واسط را متوجه شوید.
پرداخت‌یارهای مختلف بسته به شرایط و ویژگی‌های خود ممکن است خدمات بیشتری نیز ارائه دهند یا برخی از ویژگی‌های ذکر شده در جدول بالا را نداشته باشند.
برای نمونه می‌توانید نگاهی به ویژگی‌های درگاه پرداخت وندار بیندازید تا بهتر متوجه خدمات اختصاصی یک درگاه پرداخت واسط شوید.
ویژگی‌هایی که در جدول آمده به شما امکان می‌دهد مقایسه‌ی دقیق‌تری بین دو نوع درگاه پرداخت داشته باشید و با توجه به نیاز کسب و کار خود، گزینه‌ی مناسب‌تری را برگزینید. در بخش بعد تعدادی از موارد مرح شده در جدول را توضیح می‌دهیم تا مفاهیم آنها برایتان شفاف‌تر شود.
درگاه پرداخت مستقیم و واسط: مقایسه‌ی تفاوت‌ها
نماد اعتماد الکترونیک
تا قبل از آذر ۱۴۰۰ فقط درگاه پرداخت مستقیم نیاز به ای‌نماد داشت. اما بر اساس قوانین جدید، درگاه پرداخت واسط نیز حتماً باید ای‌نماد دریافت کند.
مدت دریافت درگاه پرداخت از زمان درخواست
درگاه پرداخت واسط طی یک روز کاری فعال می‌شود. گاهی این مدت به ۲ تا ۳ ساعت نیز کاهش می‌یابد. اما دریافت درگاه پرداخت مستقیم مستلزم ارائه‌ی استناد و مدارک بیشتری است و روند اداری بررسی این اسناد ممکن است یک تا سه هفته طول بکشد. در ضمن این احتمال نیز وجود دارد که برخی کسب و کارها بر اساس اسنادی که ارائه داده‌اند، واجد شرایط دریافت درگاه پرداخت تشخیص داده نشوند.
پشتیبانی مؤثر
یکی از وجوه برتری درگاه پرداخت واسط نسبت به درگاه مستقیم، پشتیبانی ۲۴ ساعته است. در درگاه مستقیم، پشتیبانی فقط به صورت تلفنی امکان‌پذیر است. معمولاً به دلیل تقاضای زیاد، این پشتیبانی با تأخیر زیاد همراه است. ولی در درگاه پرداخت واسط، پشتیبانی به صورت آنلاین و ۲۴ ساعته است. به این معنی که شما در هر لحظه می‌توانید با سرعت و کیفیت مناسب، از پشتیبانی قوی و مؤثر برخوردار شوید.
پیگیری تراکنش‌ها
اگر بخواهید تراکنش‌های خود را در درگاه پرداخت مستقیم پیگیری نمایید، دست‌کم باید ۲۴ ساعت صبر کنید. اما در درگاه پرداخت واسط این امکان فراهم شده است که تراکنش‌های خود را به صورت آنی و لحظه‌ای پیگیری کنید.
سامانه‌ی اطلاع‌رسانی لحظه‌ای
درگاه پرداخت مستقیم فاقد سرویس ارائه‌ی گزارش لحظه‌ای است. اما در درگاه پرداخت واسط این امکان به وجود آمده که گزارش‌ها و جزئیات اطلاعات درباره‌ی پرداخت‌ها و تراکنش‌ها به طور لحظه‌ای از طریق پیامک، ربات تلگرام، ایمیل، اپلیکیشن و… برای پذیرندگان درگاه پرداخت واسط فرستاده شود.
کارمزد
درگاه‌های پرداخت مستقیم رایگان و بدون کارمزد هستند. البته این روند ممکن است در آینده تغییر کند. درگاه‌های پرداخت واسط مبلغی بسیار جزئی بابت هر تراکنش دریافت می‌کنند که این مبلغ در مقایسه با خدمات جانبی‌ای که پرداخت‌یارها ارائه می‌کنند ناچیز است.
البته درگاه‌های واسط می‌توانند این امکان را فراهم می‌کنند تا پذیرندگان درگاه بتوانند کارمزد تراکنش‌های خود را از مشتریان دریافت نمایند.
مشاهده‌ی کارمزد پرداخت واسط در وندار
گزارش عملکرد
یکی از امکانات جالبی که درگاه پرداخت واسط در اختیار پذیرندگانش قرار می‌دهد پنل گزارش‌گیری است. پنل گزارش‌گیری ابزاری پیشرفته است که تراکنش‌ها، فروش، دریافتی‌ها و پرداختی‌های کسب و کار شما را در قالب نمودارهای تحلیلی بررسی می‌کند. امکان فوق‌العاده‌ای که دید روشن و واضحی از عملکرد مالی کسب و کار شما ارائه می‌دهد. درگاه پرداخت مستقیم چنین سرویسی در اختیار کاربران قرار نمی‌دهد.
دانش فنی
برای نصب و راه‌اندازی درگاه پرداخت مستقیم به دانش فنی نیاز است. اما بهره‌برداری از درگاه پرداخت واسط به کمک مستندات ارائه شده و افزونه‌ها (پلاگین) به آسانی امکان‌پذیر است. بنابراین برای راه‌اندازی درگاه واسط نیاز به هیچ گونه دانش فنی نیست.
خدمات جانبی
درگاه پرداخت واسط علاوه بر خدمات استاندارد درگاه پرداخت، مجموعه‌ای از خدمات جانبی را نیز به پذیرندگان و کاربران خود ارائه می‌دهند.
به عنوان نمونه، سرویس «تسهیم» صاحبان کسب و کارهای اشتراکی را قادر می‌سازد تا مبالغ حاصل از تراکنش‌ها را بین خود تقسیم کنند.
«مسیردهی هوشمند» (سوییچینگ) یکی دیگر از خدمات جذاب درگاه پرداخت واسط است. این سرویس با بررسی لحظه‌ای درگاه‌های مختلف، به طور هوشمند مشتریان را به بهترین و سریع ترین درگاه پرداخت متصل می‌کند. عاملی که باعث می‌شود تراکنش‌ها با نرخ موفقیت بالایی انجام شوند.
امنیت
همانطور که در جدول نیز اشاره شد، تمام شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت، باید از استانداردها و قوانین سامانه‌ی شاپرک تبعیت کنند. پس هر دو درگاه مستقیم و واسط از نظر امنیت بر بستر شاپرک ارائه می‌شوند.
اما در صورت کلاه‌برداری، سوء استفاده یا هر نوع تخلف دیگری، که نیاز به پاسخ‌گویی سریع و جلوگیری از تراکنش است، درگاه واسط عملکرد بهتری نسبت به درگاه مستقیم دارد و پیگیری بهتری برای رفع مشکل انجام می‌شود.
صدور فاکتور آنلاین
صدور فاکتور آنلاین یکی از ویژگی‌های درگاه پرداخت واسط است که در درگاه پرداخت مستقیم وجود ندارد. برخی از شرکت‌های پرداخت‌یار، برای تراکنش‌ها فاکتور آنلاین صادر کرده و آن را به همراه لینک پرداخت در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند.
با این قابلیت، کسب و کارها می‌توانند فاکتور را برای مشتری بفرستند تا مشتری خرید خود را مستقیم و خارج از سایت انجام دهد.
تسویه‌ی خودکار
فرایند تسویه در درگاه مستقیم به صورت روزانه است. در حالی که درگاه واسط امکان تسویه‌ی آنی، با تعداد برداشت معین در روز، را فراهم کرده است. این موضوع برای کسب و کارهای نوپا اهمیت فراوانی دارد زیرا برای تأمین کالا و خدمات خود نیاز به هزینه‌ی دریافتی دارند و نمی‌توانند از سرمایه‌ی اولیه خود هزینه کنند.
به طور کلی تسویه در درگاه مستقیم به صورت خودکار انجام می‌شود. درگاه واسط نیز این گزینه را به فهرست خدمات خود افزوده است.
در درگاه پرداخت واسط این قابلیت نیز وجود دارد که فروشنده از پرداخت‌یار بخواهد تسویه‌ها در روزها یا زمان‌های مشخصی انجام شوند.
نمایش اطلاعات برند
یک ویژگی جالب و کمتر مورد توجه درباره‌ی درگاه پرداخت واسط، نمایش نام شرکت پرداخت‌یار در صفحه‌ی درگاه پرداخت است. زمانی که شما از درگاه پرداخت مستقیم برای تراکنش‌های کسب و کار خود استفاده می‌کنید، در صفحه‌ی پرداخت، فقط نام برند یا عنوان کسب و کار شما در صفحه پرداخت دیده می‌شود. ولی هنگام استفاده از درگاه پرداخت واسط، نام شرکت پرداخت یار در صفحه پرداخت نمایش داده می‌شود. این ویژگی باعث ایجاد حس اعتماد بیشتر می‌شود و این اطمینان را به وجود می‌آورد که واریزی به سایت مقصد در حال انجام است.
بعضی از شرکت‌های پرداخت‌یار ابتکار به خرج داده و نام خود و برند شما را در کنار هم قرار می‌دهند. اقدامی که به مراتب احساس امنیت و آسودگی خیال را تقویت می‌کند.
ایجاد فرم دلخواه
شخصی‌سازی، ویژگی محبوب فضای خرید و فروش آنلاین است. پرداخت‌یارها نیز این موضوع را به خوبی درک کرده‌اند. به همین دلیل درگاه پرداخت واسط ویژگی جالب دیگری دارد و آن سرویس لینک پرداخت یا فرم پرداخت است. به کمک این قابلیت شما می‌توانید فرم پرداخت سفارشی برای محصول خود ایجاد کنید و لینک آن را برای مشتری بفرستید. سپس مشتری فرم را پر کرده و محصول مورد نیاز خود را خریداری می‌نماید.
کدام درگاه پرداخت برای شما مناسب‌تر است؟
این سؤالی است که فقط شما می‌توانید به آن پاسخ دهید. نیاز کسب و کار شما، نوع کسب و کارتان و مشتری‌های شما، همگی در انتخاب یک درگاه پرداخت مناسب باید مورد توجه قرار بگیرند. ممکن است شما علاقه‌مند باشید تراکنش‌هایتان رایگان و بدون کارمزد انجام شوند. بنابراین کاغذبازی اداری، زمان طولانی برای تأیید یا عدم تأیید درخواست درگاه پرداخت، عدم پشتیبانی سریع و محروم بودن از خدمات جانبی را به جان می‌خرید. در این صورت احتمالاً درگاه پرداخت مستقیم گزینه‌ی محبوب شما خواهد بود.
از طرفی ممکن است پشتیبانی ۲۴ ساعته، تسهیم وجوه، مسیردهی هوشمند، گزارش لحظه‌ای، پیگیری سریع تراکنش‌ها، صدور فاکتور آنلاین و… برای شما اهمیت داشته باشند. در نتیجه یک درگاه پرداخت واسط می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای شما باشد.
تجربه‌ی برخورد نزدیک با یک درگاه پرداخت واسط که تمام ویژگی‌ها و مزیت‌های این نوع درگاه پرداخت را داشته باشد می‌تواند به شما در این انتخاب مهم کمک کند. اگر دوست دارید یک نمونه از چنین درگاه‌های پرداخت واسطی را از نزدیک بررسی کنید می‌توانید از اینجا شروع کنید.