فناوری مالی (فینتک) چیست؟
فناوری مالی، که بیشتر به عنوان فینتک شناخته می‌شود، برای توصیف فناوری جدیدی استفاده می‌شود که به دنبال بهبود و خودکارسازی تحویل و استفاده از خدمات مالی است. فینتک در مفهوم اصلی خود، برای کمک به شرکت‌ها، صاحبان مشاغل و مصرف‌کنندگان، در جهت مدیریت بهتر عملیات، فرایندها و امور مالی آنها، با استفاده از نرم افزارها و الگوریتم‌های تخصصی در رایانه‌ها و به طور فزاینده‌ای در تلفن‌های همراه هوشمند، به وجود آمده است. عبارت فینتک، ترکیبی از فایننشال (امور مالی) و تکنولوژی (فناوری) و به معنای «فناوری مالی» است.
هنگامی که فینتک در قرن بیست و یکم ظهور کرد، این اصطلاح در ابتدا به فناوری به کار رفته در سیستم‌های پشتیبان مؤسسات مالی اطلاق شد. با این حال، از آن زمان به بعد، تغییری در مفهوم فینتک به سمت خدمات مصرف‌گرایانه‌تر و در نتیجه تعریف مشتری‌محورتر صورت گرفته است. فینتک اکنون بخش‌ها و صنایع مختلفی مانند آموزش، بانکداری، خرده‌فروشی، جمع‌آوری سرمایه و امور غیرانتفاعی، و مدیریت سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود.
تعریف فینتک همچنین شامل توسعه و استفاده از ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت‌کوین نیز می‌شود. در حالی که این بخش از فینتک ممکن است بیشتر در سرفصل‌ها و تیترهای خبری ظاهر شود، هنوز عمده‌ی سرمایه در صنعت بانکداری سنتی جهانی و ارزش بازار چند تریلیون دلاری آن نهفته است.
در بخش اول مقاله تعریف فینتک، به بررسی مفاهیم کلی و زیربنایی فناوری مالی می‌پردازیم و در بخش بعد، درباره فینتک و فناوری‌های نوین، قانونگذاری، چشم‌اندازهای فینتک در عصر حاضر، کسب و کارهای مطرح فینتک در دنیا و نحوه کسب درآمد فینتک‌ها صحبت خواهیم کرد. در این سفر هیجان‌انگیز به جهان فینتک با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: تاریخچه کوتاه فینتک: عصر درخشان فناوری مالی
مفاهیم کلیدی در تعریف فینتک
فینتک به یکپارچه‌سازی مبتنی بر فناوری، در پیشنهاد راهکارهای مالی از سوی شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مالی دلالت دارد. هدف از این راهکارها بهبود استفاده از، و ارائه خدمات با کیفیت‌تر به مصرف‌کنندگان است.
فینتک در درجه اول با جداسازی پیشنهادات از سوی چنین شرکت‌هایی، و ایجاد بازارهای جدید برای آنها، کار می‌کند.
استارتاپ‌ها با گسترش شمول مالی و استفاده از فناوری برای کاهش هزینه‌های عملیاتی، شرکت‌های مستقر در صنعت مالی را دگرگون می‌کنند.
بودجه فینتک در حال افزایش است اما هنوز مشکلات نظارتی (رگولاتوری) وجود دارد.
نمونه‌هایی از برنامه‌های فینتک شامل مشاوران مالی خودکار (roboadvisor)، برنامه‌های پرداخت، برنامه‌های وام‌دهی همتا به همتا (P2P)، برنامه‌های سرمایه‌گذاری، و برنامه‌های رمز ارز و غیره است.
به طور کلی، اصطلاح «فناوری مالی» می‌تواند برای هر نوآوری در نحوه انجام معاملات تجاری افراد، از اختراع پول دیجیتال تا حسابداری با ثبت دو طرفه (double-entry bookkeeping)، به کار رود. با این حال، از زمان انقلاب اینترنت و انقلاب تلفن‌های همراه هوشمند متصل به اینترنت، فناوری مالی به طور انفجاری رشد کرده است. فینتک، که در ابتدا به استفاده از فناوری کامپیوتر در واحدهای پشتیبانی بانک‌ها یا شرکت‌های تجاری اشاره داشت، اکنون طیف گسترده‌ای از مداخلات فناوری را در امور مالی شخصی و تجاری توصیف می‌کند.
فینتک اکنون انواع مختلفی از فعالیت‌های مالی مانند نقل و انتقال پول، واریز چک با گوشی هوشمند، حذف عملیات اداری دریافت وام از طریق شعبه فیزیکی بانک، جمع‌آوری پول برای راه‌اندازی کسب و کار، یا مدیریت سرمایه‌گذاری‌های شما بدون نیاز به کمک شخص دیگری را در بر می‌گیرد. بر اساس گزارش شاخص پذیرش فینتک (EY’s 2017 Fintech Adoption Index)، یک سوم از مصرف‌کنندگان حداقل از دو یا چند سرویس فینتک استفاده می‌کنند. همچنین این مشتریان به طور فزاینده‌ای از فینتک به عنوان بخشی از زندگی روزمره خود آگاه هستند.
بیشتر بخوانید: ارکستر پرداخت چیست و چرا مهم است؟
فناوری مالی در عمل: کاربردهای فینتک
استارتاپ‌های فینتک، که خبرسازترین اجزای اکوسیستم فینتک هستند، (و بیشترین بودجه مالی را به خود اختصاص داده‌اند) همگی دارای ویژگی مشابهی هستند: آنها از پایه به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند برای ارائه دهندگان خدمات مالی سنتی یک تهدید جدی و یک چالش مهم بشمار روند و در نهایت جایگاه ارائه دهندگان خدمات مالی سنتی ریشه‌دار را غصب کنند. چگونه؟ با چابکی بیشتر، خدمت به قشر محروم جمعیت، یا ارائه خدمات سریع‌تر و یا با کیفیت‌تر.
به عنوان مثال، در امریکا استارتاپی به نام Affirm با ارائه راهکارهایی به مشتریان در جهت تضمین وام‌های فوری و کوتاه مدت برای خرید آنلاین، به دنبال حذف شرکت‌های کارت اعتباری (سنتی) از فرایند خرید آنلاین است. در حالی که بر اساس مدل سنتی تسهیلات بانکی، نرخ‌ها می‌توانند بالا باشند، Affirm ادعا می‌کند که راهی برای مصرف‌کنندگان با اعتبار ضعیف یا بدون اعتبار ارائه می‌کند. راهی برای تضمین اعتبارات و همچنین ایجاد تاریخچه اعتباری آنها (تاریخچه اعتباری یعنی سوابق مالی یک فرد که نشان می‌دهد چقدر واجد شرایط دریافت تسهیلات یا کارت اعتباری است. بدیهی است افراد با پشتوانه مالی ضعیف نمی‌توانند تاریخچه اعتباری قوی‌ای به بانک ارائه دهند و از وام برخوردار گردند.)
بیشتر بخوانید: راهکارهای فینتک برای افراد بدون حساب بانکی
به طور مشابه، Better Mortgage با یک پیشنهاد فناوری محور، به دنبال ساده‌سازی فرایند وام مسکن (و کنار گذاشتن کارگزاران سنتی وام مسکن) است که می‌تواند در عرض ۲۴ ساعت پس از درخواست، با تأیید مدارک از پیش تعیین شده، به کاربران وام پرداخت نماید.
GreenSky با ارائه راهکارهای مالی با هزینه صفر، در صدد است تا متقاضیان وام‌های تعمیر خانه را به بانک‌ها (احتمالاً بانک‌های دیجیتالی و نئوبانک‌ها) وصل کند. این ایده با دوری گزیدن از وام‌دهندگان سنتی و صرفه‌جویی در پرداخت نرخ بهره بالا، در جهت کمک به مصرف‌کنندگان طراحی شده است.
Tala به کاربران در کشورهای در حال توسعه، که اعتبار ندارند یا اعتبار ضعیفی دارند، وام‌های خرد پرداخت می‌کند. فرایند عملکرد این استارتاپ بسیار جالب است. Tala با واکاوی و پردازش عمیق داده‌های گوشی‌های هوشمند کاربران، برای آنها تاریخچه اعتباری ایجاد می‌کند. این کار شامل تقریباً هر اطلاعاتی که کاربر در گوشی خود پردازش می‌کند می‌شود، از تاریخچه تراکنش‌های موبایلی گرفته تا چیزهای به ظاهر نامرتبط مثل بازی‌های موبایلی. Tala به دنبال ارائه گزینه‌های بهتری نسبت به بانک‌های محلی، وام دهندگان غیرقانونی و سایر مؤسسات مالی خرد، به این قشر از مصرف کنندگان است.
به طور خلاصه، اگر برایتان سؤال است که چرا برخی از جنبه‌های زندگی مالی شما تا این حد ناخوشایند است (مثل درخواست وام مسکن از یک وام دهنده سنتی) یا احساس می‌کنید که حال و روز امور مالیتان آنقدرها روبراه نیست، احتمالاً فینتک یا برای این شرایط راه حلی در آستین دارد یا به دنبال راهکار مناسبی در جهت رفع این مشکلات است.
به عنوان مثال، فینتک به دنبال پاسخ به سؤالاتی از این قبیل است: «چرا چیزی که امتیاز FICO من را تشکیل می‌دهد بسیار مبهم است و چگونه از آن برای قضاوت در مورد اعتبار من استفاده می‌شود؟» (امتیاز FICO ملاک و معیار بسیاری از بانک‌ها و مؤسسات کارت اعتباری برای اختصاص وام یا ارائه کارت اعتباری به یک متقاضی است.)
به این ترتیب، مبتکر وام Upstart می‌خواهد سیستم امتیازدهی اعتباری FICO (و همچنین سایر وام دهندگان سنتی و فینتک) را، با استفاده از مجموعه داده‌های گوناگون برای تعیین اعتبار متقاضی، از دور خارج کند. این داده‌ها شامل سابقه اشتغال، تحصیلات، و این که آیا یک وام گیرنده‌ی بالقوه امتیاز اعتباری خود را برای تصمیم‌گیری در مورد پذیره نویسی و نحوه قیمت‌گذاری وام‌ها می‌داند یا خیر، می‌شود.
مشابه این رویکرد در سایر خدمات مالی دیگر نیز به چشم می‌خورد. از وام‌های پل (منظور موقعیتی است که شخصی همزمان می‌خواهد خانه‌ای را بفروشد و خانه دیگری بخرد، وام ارتقای خانه) در استارتاپی مثل Lending Home گرفته تا یک پلتفرم سرمایه‌گذاری دیجیتالی مثل Ellevest که بر اساس این دغدغه استوار است که زنان بیشتر عمر می‌کنند و نیازهای پس‌انداز منحصر به فردی دارند، در حالی که در واقعیت درآمدی کمتر از مردان حاصل می‌کنند و منحنی‌های حقوق متفاوتی دارند، که می‌تواند زمان کمتری را برای رشد پس‌انداز برایشان باقی بگذارد.
افق‌های در حال گسترش فینتک
تاکنون مؤسسات خدمات مالی، خدمات متنوعی را زیر یک چتر ارائه می‌کردند. دامنه این خدمات طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های بانکداری سنتی تا خدمات رهنی و تجاری را در بر می‌گرفت. تعریف فینتک در ابتدایی‌ترین شکل خود، این خدمات را به پیشنهادهای فردی تبدیل می‌کند. ترکیب پیشنهادات کارآمد با فناوری، شرکت‌های فینتک را قادر می‌سازد تا کارآمدتر از همتایان قدیمی خود باشند و هزینه‌های مرتبط با هر معامله را کاهش دهند.
اگر فقط یک کلمه بتواند توضیح دهد که چگونه بسیاری از نوآوری‌های فناوری مالی بر تجارت سنتی، بانکداری سنتی، مشاوره مالی و محصولات دیگر این سیستم‌ها تأثیر گذاشته است، آن کلمه «اختلال» است! همانطور که زمانی محصولات و خدمات مالی قلمرو شعب بانک‌ها و مؤسسات مالی بودند، اکنون فروشندگان حقیقی و برنامه‌های کامپیوتری به سمت دستگاه‌های تلفن همراه هوشمند تمایل پیدا کرده‌اند. به زبان ساده‌تر: دموکراتیزه کردن امور مالی بر علیه نهادهای بزرگ و ریشه‌دار مالی سنتی.
برای مثال، اپلیکیشن معاملاتی سهام تلفن همراه Robinhood هیچ کارمزدی برای معاملات دریافت نمی‌کند، و سایت‌های وام‌دهی همتا به همتا مانند Prosper Marketplace، Lending Club و OnDeck با ایجاد رقابت برای وام در نیروهای گسترده بازار، وعده کاهش نرخ‌ها را می‌دهند. ارائه‌دهندگان وام‌های تجاری مانند Kabbage، Lendio، Accion، و Funding Circle (در میان سایرین) پلتفرم‌های آسان و سریعی را به کسب‌وکارهای راه‌اندازی و تأسیس ارائه می‌دهند تا سرمایه در گردش را تضمین کنند. اسکار، یک استارتاپ بیمه آنلاین، در مارس ۲۰۱۸ بودجه‌ای حدود ۱۶۵ میلیون دلار دریافت کرد. در فینتک چنین گردش‌های مالی قابل توجهی غیرعادی نیستند و در سطح جهانی برای استارتاپ‌های فینتک رخ می‌دهند.
با این حال، بانک‌های سنتی و ریشه‌دار خطر را حس کرده‌اند و سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند تا بیشتر شبیه شرکت‌هایی شوند که به دنبال ایجاد اختلال در آنها هستند. به عنوان مثال، بانک سرمایه گذاری گلدمن ساکس، پلتفرم وام دهی مصرف‌کننده مارکوس را در سال ۲۰۱۶ راه اندازی کرد و اخیراً فعالیت‌های خود را به بریتانیا گسترش داده است.
با این حال، بسیاری از ناظران صنعت آگاه به فناوری هشدار می‌دهند که همگام شدن با نوآوری‌های الهام‌گرفته از فینتک به چیزی بیش از صرف هزینه‌های کلان در جهت فناورانه شدن نیاز دارد. در مقابل، رقابت با استارتاپ‌های سبک‌تر نیاز به تغییر قابل توجهی در تفکر، فرایندها، تصمیم‌گیری و حتی ساختار کلی شرکت دارد.
در بخش دوم این مقاله با ابعاد جدی‌تر و ملموس‌تر فناوری مالی در زندگی روزمره آشنا خواهید شد.