تقریباً در تمام کشورها مالیات یکی از اصلی‌ترین درآمدهای دولت‌ها بشمار می‌رود. تا قبل از انقلاب فناوری دیجیتال، مالیاتی که دولت‌ها از مردم می‌‌گرفتند عمدتاً مربوط به شغل‌های سنتی بود. اما در عصر فناوری دیجیتال، کسب و کارهای بسیاری به راه افتاده‌اند که کاملاً به اینترنت وابسته‌اند. روند کنونی نشان می‌دهد که به زودی تعداد کسب و کارها و استارت‌آپ‌های اینترنتی بسیار بیشتر از این خواهد شد. بنابراین سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا کسب و کارهای اینترنتی هم باید مالیات بپردازند؟
شاید دلیل این شبهه که مشاغل اینترنتی مشمول مالیات می‌شوند یا نه، این دیدگاه باشد که مشاغل سنتی نیاز به مکان و تجهیزات فیزیکی دارند در حالی که تمام یک کسب و کار اینترنتی ممکن است در یک وب سایت یا یک اپلیکیشن خلاصه شود. اما در اینجا نکته‌ای وجود دارد که می‌تواند این ابهام را برطرف نماید. پرداخت مالیات یک قانون تصویب شده از سوی دولت است و ارتباطی به محل فعالیت کسب و کارها ندارد. به عبارت دیگر، شرط پرداخت مالیات برای مشاغل تنها داشتن فروشگاه یا شرکت فیزیکی نیست، بلکه مبنای پرداخت مالیات، درآمد کسب شده از سوی صاحبان کسب و کار است.
تعریف مالیات کسب و کارهای اینترنتی
برای شفافیت بیشتر در مورد مالیات کسب و کارهای اینترنتی و نحوه پرداخت آن، بهتر است ابتدا مالیات را تعریف کنیم. مالیات، از منابع کسب درآمد دولت بوده و به وجوهی گفته می‌شود که صاحبان برخی از مشاغل و دارایی‌ها، شامل اشخاص حقیقی و حقوقی، باید آن را سالانه به سازمان امور مالیاتی کشور بپردازند.
قانون مالیات‌های مستقیم، در مواد و آیین‌نامه‌های اجرایی خود، انواع مالیات، اشخاص مشمول پرداخت مالیات، نحوه محاسبه میزان آن، نحوه پرداخت و تمامی موارد مرتبط را پیش‌بینی کرده است. بر اساس این قانون، دو نوع مالیات تعریف می شود: مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم.
مالیات‌های مستقیم، مالیات‌هایی هستند که به شکل مستقیم و بدون واسطه، به درآمد و دارایی اشخاص تعلق می‌گیرند. مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که تمام افراد جامعه، به طور غیرمستقیم آن را پرداخت می کنند. مالیات بر مصرف کالا و خدمات، مالیات بر واردات و معاملات و… از شکل‌های آشنای مالیات غیرمستقیم برای افراد هستند.
با گسترش استفاده از اینترنت، بسیاری از کسب و کارها به صورت الکترونیکی و اینترنتی در آمده و افراد بسیاری، از طریق راه اندازی کسب و کارهای آنلاین، درآمد کسب می‌کنند. از این رو، سازمان امور مالیاتی اعلام کرده که صاحبان کسب و کارهای مجازی، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، باید، در سال ۱۴۰۱ مثل سایر مشاغل دیگر، مالیات خود را به دولت بپردازند.
با این مقدمه، می‌توان مالیات کسب و کارهای اینترنتی را اینطور تعریف کرد: مالیات بر کسب و کارهای اینترنتی، نوعی از مالیات مستقیم است که افراد مشغول به کسب و کارهای اینترنتی، باید پس از ثبت نام اظهارنامه مالیاتی و محاسبه میزان مالیات تعلق گرفته از سمت سازمان مربوطه در سال ۱۴۰۱، آن را پرداخت نمایند.
قوانین مربوط به مالیات کسب و کارهای اینترنتی
بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص صاحبان کسب و کارهای مجازی، صاحبان این گروه از مشاغل مکلفند ظرف ۴ ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتباً به نزدیک‌ترین اداره امور مالیاتی اعلام، و نسبت به تشکیل پرونده اقدام نمایند. اشخاص حقوقی پس از تأسیس، مکلفند دفترچه ثبت نام اشخاص حقوقی را از اداره کل امور مالیاتی مربوطه دریافت نمایند و نسبت به تشکیل پرونده (دریافت شماره واحد مالیاتی و شماره کلاسه پرونده) و پرداخت حق تمبر اقدام نمایند.
در صورت عدم توجه به بخشنامه مالیاتی کسب و کار اینترنتی یا عدم پرداخت مالیات، صاحبان آن کسب و کار مشمول پرداخت جریمه می‌شوند. سایر تکالیف مالیاتی صاحبان کسب و کارهای مجازی شامل افراد حقیقی و حقوقی، به شرح زیر است:
۱. مراجعه به سازمان امور مالیاتی و اعلام اشتغال به فعالیت به صورت رسمی؛
۲. ثبت نام الکترونیکی در سامانه مالیاتی جهت دریافت کد اقتصادی (به تازگی دریافت کد اقتصادی از این مراحل حذف شده، کد ملی مودیان در سامانه ثبت شده و به منزله‌ی کد اقتصادی آنها است)؛
۳. ثبت نام مودیان مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده (مطابق با فراخوان‌های هشت گانه)؛
۴. صدور صورتحساب بر اساس ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم؛
۵. همچنین وصول مالیات و عوارض ارزش افزوده از کالاهای مشمول این مالیات؛
۶. پرداخت مبالغ ذکر شده در اظهارنامه مالیاتی در زمان قانونی؛
۷. ارائه فهرست معاملات فصلی در صورت مشمول بودن؛
۸. تسلیم فهرست حقوق کارکنان و پرداخت مالیات مرتبط با حقوق آنها؛
۹. ارائه خلاصه درآمد و هزینه‌های سالانه به مأموران مالیات جهت تطبیق با درخواست کتبی؛
اشخاص حقیقی تا پایان خرداد سال بعد فرصت دارند اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل کنند. اشخاص حقوقی نیز حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال مالی خود مهلت دارند تا اظهار نامه مالیاتی را ارائه دهند. همچنین مشمولان مالیات بر ارزش افزوده تا ۱۵ روز بعد از هر دوره مالیاتی (هر دوره مالیاتی معادل یک فصل از سال است) موظف به ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده هستند.
میزان و نحوه محاسبه مالیات کسب و کارهای اینترنتی
در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که مالیات کسب و کارهای اینترنتی، از نوع مالیات مستقیم، با عنوان مالیات بر درآمد است. طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، میزان مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، بسته به درآمد آنها محاسبه می‌شود.
- چنانچه درآمد اشخاص حقیقی تا ۵۰ میلیون تومان باشد، نرخ مالیات بر درآمد آنها ۱۵ درصد است.
- چنانچه درآمد از ۵۰ میلیون تا ۱۰۰ میلیون تومان باشد، نرخ مالیات بر درآمد ۲۰ درصد است.
- چنانچه درآمد بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، نرخ مالیات بر درآمد ۲۵ درصد است.
بر اساس ماده ۱۰۵ این قانون، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ۲۵ درصد است، مگر آن که قانون به گونه‌ای دیگر مقرر کرده باشد.
حتماً بخوانید: مالیات دستگاه‌های کارتخوان و نحوه پرداخت آن
مالیات کسب و کارهای اینترنتی به روشی مشابه فروشگاه‌های عادی محاسبه می‌شود. اما بسته به این که فعالیت‌های یک کسب و کار به شکل حقیقی است یا حقوقی، تکلیف مالیاتی آنها متفاوت خواهد بود. کسب و کارهای اینترنتی با فعالیت افراد حقوقی به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- گروه اول: اشخاصی که تراکنش‌های مالی زیادی داشته باشند و تکالیف مالیاتی آنها مشابه شرکت‌ها باشد، باید در پایان سال دفاتر مالیشان را پلمپ کرده و اظهارنامه مالیاتی را تسلیم کنند.
- گروه دوم: گروه دوم تکلیف‌های مالیاتی کمتری نسبت به گروه اول دارند و از نوع افراد حقیقی هستند و نیازی به پلمپ دفاتر آنها نیست. افرادی که در گروه دوم قرار می‌گیرند باید ماهانه و سالانه فرم‌هایی را تکمیل کنند و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
- گروه سوم: در گروه سوم افراد باید یک فرم سالانه مشخص را تکمیل کنند و طبق ماده ۱۰۰ قانون معافیت مالیاتی، ۵ درصد به مالیات سال قبل اضافه شده و باید آن را پرداخت کنند.
در گروه‌بندی کسب و کارهای اینترنتی برای دریافت مالیات، نوع کسب و کار تفاوتی ندارد و این تقسیم بندی بر اساس درآمد و فروش است. کسب و کارهای اینترنتی علاوه بر این باید فهرستی از حقوق و دستمزد کارکنان خودشان را تنظیم کنند و به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند.
اگر شما مالک یک کسب و کار اینترنتی هستید، می‌توانید با استفاده از خدمات پرداخت وندار مانند درگاه پرداخت، پرداخت خودکار و یا پرداخت امن میاندو، محیطی امن و آسوده را برای پرداخت مشتری‌های خود ایجاد کنید.
حتماً بخوانید: معافیت مالیاتی چیست و چگونه بر کسب و کار تأثیر می‌گذارد؟
مبنای محاسبه کردن مالیات کسب و کارهای اینترنتی
با توجه به این که فروشگاه اینترنتی چه نوع مالکی دارد مبنای محاسبه مالیات آن نیز متفاوت خواهد بود:
- اگر مالک سایت یا کسب و کار اینترنتی خودش صاحب اصلی کالا باشد، در واقع تولید کننده آن باشد، مالیات بر ارزش افزوده مطابق با نوع کالا و سیاست فروشنده محاسبه می‌شود.
- اگر مالک یک سایت فقط وظیفه فروش کالاها و خدمات را به عهده داشته باشد و در روند تولید آن کالا یا خدمات نقشی نداشته باشد، و همچنین اگر فروشگاه اینترنتی او فقط یک درگاه برای فروش خدمات و کالا باشد، مالیات به شکل درصدی از فروش محاسبه می‌شود.
برای محاسبه کردن مالیات کسب و کارهای اینترنتی مثل مشاغل واقعی، معیار محاسبه همان خود اظهاری است که خود فروشندگان دارند. اما اگر این اظهارات فروشنده با واقعیت تطابق نداشته باشد اداره امور مالیاتی با توجه به شواهد و مدارکی که موجود است، برای آن فروشگاه اینترنتی مالیات تعیین می‌کند.
آیا کسب و کار آنلاین حقیقی است یا حقوقی؟
بگذارید این سؤال را ملموس‌تر کنیم: کسی که سایت اینترنتی راه‌اندازی می‌کند چگونه باید کار کند، حقیقی یا حقوقی؟ اگر می‌خواهید از طریق اینترنت در شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های اینترنتی، وبلاگ و فروشگاه اینترنتی و… کسب درآمد کنید باید به تکالیف مالیاتی خود آگاه باشید و تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید به عنوان شخصیت حقیقی کار کنید یا حقوقی.
اگر الزام کسب و کاری ندارید که شخص حقوقی باشید، بدون شک حقیقی کار کنید. الزام کسب و کار یعنی اگر در آینده قرار است با شرکت‌های دولتی کار کنید، یا در صورت دریافت کارت بازرگانی، طرف معامله شما فقط با شرکت کار می‌کند و با شخص حقیقی کار نمی‌کند و یا برای شرکت در مناقصه‌ها و مزایده‌ها باید قطعا شخصیت حقوقی باشید.
اگر الزامات بالا وجود ندارد، به صورت شخصیت حقیقی کار کنید. زیرا تشریفات و تکالیف اشخاص حقوقی قابل مقایسه با اشخاص حقیقی نیست. بنابراین، اگر الزام کسب و کار ندارید حقیقی کار کنید و در این زمینه هیچ محدودیتی هم وجود ندارد. تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی به این صورت است:
اشخاص حقوقی باید اظهارنامه عملکرد ارائه دهند و طبق فراخوان مرحله هفتم، همه شرکت‌ها مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند، دفاتر قانونی را باید قبل از شروع سال جدید پلمپ کنند، باید لیست مالیات بر حقوق و معاملات فصلی موضوع ماده ۱۶۹ ارسال کنند. تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی بیشتر و رسیدگی مالیاتی آنها دقیق‌تر از اشخاص حقیقی است.
جرایم عدم انجام تکالیف مالیات کسب و کارهای مجازی
همانطور که عدم پرداخت مالیات مشاغل سنتی مشمول جریمه می‌شود، عدم انجام تکالیف مالیاتی مشاغل اینترنتی هم برای صاحبان این کسب و کارها عواقبی را به دنبال خواهد داشت. در حقیقت، عدم انجام تکالیف مالیاتی به معنی عدم شفافیت مالی است و موجب تعلیق جرایم پیش‌بینی شده در قانون مالیات خواهد بود. حتی کسی که فقط یک صفحه کاری در اینستاگرام دارد و از طریق آن درآمد کسب می‌کند باید به عنوان یک شخص حقیقی پرونده مالیاتی تشکیل دهد.
علاوه بر این، عدم انجام تکالیف مالیاتی، می‌تواند موجب محرومیت مودیان از امتیازات ویژه و معافیت‌های مالیاتی کسب و کار اینترنتی شود. بنابراین کاملاً عاقلانه است در زمان مقرر نسبت به پرداخت مالیات کسب و کارهای آنلاین خود اقدام نمایید.
سامانه مالیات کسب و کارهای اینترنتی
از آنجا که تمامی کسب و کارهای اینترنتی اعم از افراد حقیقی و حقوقی ملزم به پرداخت مالیات هستند، می‌توانند از طریق ثبت نام در سامانه اظهارنامه مالیاتی، نسبت به تکمیل فرم‌ها و اظهارنامه‌های مالیاتی برای کسب و کارهای مجازی اقدام کنند.
سامانه ثبت اظهارنامه مالیاتی تحت نظارت وزارت اقتصاد و امور دارایی کشور است. این سامانه به آدرس tax.gov.ir، با هدف ارائه خدمات به صاحبان کسب و کارهای اینترنتی و مشمولان پرداخت مالیات، راه‌اندازی شده است. سامانه ثبت اظهارنامه مالیاتی دارای امکانات و خدمات ویژه‌ای برای پرداخت مالیات کسب و کارهای اینترنتی و تکمیل اظهارنامه‌های مالیاتی است.
در این سامانه دو بخش اصلی وجود دارد. یک بخش مرتبط با خدمات اصلی مالیاتی بوده و بخش دیگر مربوط به سایر خدمات مالیاتی است. هر یک از این بخش‌ها دارای امکانات ویژه‌ای هستند. در بخش خدمات اصلی مالیاتی، امکاناتی نظیر ثبت نام الکترونیکی، ثبت صندوق فروش و حافظه مالیاتی، اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی و غیره در دسترس کاربران قرار می‌گیرد. صاحبان کسب و کارهای اینترنتی در بخش دیگری از این سامانه به خدماتی مانند استعلام بدهی‌های مالیاتی و صدور صورتحساب‌های الکترونیکی و غیره، دسترسی دارند.
نحوه پرداخت مالیات کسب و کارهای اینترنتی
- برای پرداخت مالیات ابتدا باید به سامانه پرداخت قبض مالیات به آدرس payments.tax.gov.ir وارد شوید.
- سپس، گزینه شناسه ۳۰ رقمی نسیم را انتخاب کرده و شناسه ۳۰ رقمی قبض مالیات خود را وارد کنید و سپس روی گزینه بررسی شناسه قبض نسیم کلیک کنید.
- با مشاهده اطلاعات مربوط به قبض مالیات خود می‌توانید نسبت به پرداخت قبض اقدام نمایید. در نهایت اگر اطلاعات ذکر شده در قبض مالیاتی مورد تأیید شما است، گزینه تأیید را انتخاب کنید تا به درگاه پرداخت اینترنتی منتقل شوید.
تصورات اشتباه نسبت به مالیات کسب و کارهای اینترنتی
کسب و کارهای اینترنتی بسیاری با گذشت چندین سال از آغاز به کار و کسب درآمد بالا، هیچگونه مالیاتی نمی‌پردازند و به همین شکل به فعالیت خود ادامه می‌دهند. یک تصور نادرست رایج این است که کسب و کارهای اینترنتی نیازی به پرداخت مالیات ندارند! احتمالاً تا کنون متوجه شده‌اید که این یک تصور اشتباه است و دیر یا زود سازمان امور مالیاتی با این کسب و کارها برخورد خواهد کرد. بنابراین عقب انداختن تکلیف‌های مالیاتی فقط باعث سنگین تر شدن جرائم مالیاتی این کسب و کارها خواهد شد. پس بهتر است از همان ابتدای شروع کسب و کار اینترنتی خود، قوانین مالیاتی را رعایت کنید.
یک تصور رایج دیگر این است که صاحبان کسب و کارهای اینترنتی در بعضی از موارد فکر می‌کنند تا زمانی که تشکیل پرونده ندهند نیازی نیست تکالیف مالیاتی را انجام دهند.
کلام پایانی
با گسترش کسب و کارهای اینترنتی در سال‌های اخیر، قوانین مالیاتی برای این کسب و کارها در نظر گرفته شده است. بنابراین هریک از اشخاص حقیقی و حقوقی ملزم هستند نسبت به درآمدی که به دست می‌آورند، مبلغی را به عنوان مالیات پرداخت کنند. طبق اطلاعیه سازمان امور مالیاتی کشور، هریک از این کسب و کارهای اینترنتی موظفند ظرف ۴ ماه پس از تاریخ شروع فعالیت، نسبت به تکمیل فرم‌های مربوط به مالیات و اظهارنامه‌ی مالیاتی، اقدام کنند.