آیا بانک‌های اینترنتی امن هستند؟ امنیت بانکداری الکترونیک چگونه تأمین و تضمین می‌شود؟ فیشینگ چیست؟ از کجا مطمئن هستید که طعمه فیشینگ نشده‌اید؟ در شرایط اقتصادی پیچیده کنونی که حجم زیادی از عملیات بانکی به صورت الکترونیکی و در بستر اینترنت انجام می‌شود، شناخت خطرات بالقوه این فناوری، یعنی پاسخ به سؤالات بالا، بسیار ضروری است. چه برای صاحبان کسب و کارهای کلان و خرد، چه برای مدیریت مالی شخصی.
پاسخ به این سؤالات به شناخت دقیق مفاهیم مربوط به بانکداری نوین، و تفکیک واضح آنها از یکدیگر، بستگی دارد. به عنوان مثال ممکن است بسیاری از افراد هنوز به طور دقیق متوجه تفاوت بین بانکداری اینترنتی و بانک اینترنتی نباشند. آیا بانکداری آنلاین یا اینترنتی به معنی بانک اینترنتی است؟ بانک اینترنتی چیست؟ اصلاً خود بانکداری آنلاین چیست؟
برای پاسخ به سؤال اصلی امروز، آیا بانک‌های اینترنتی امن هستند؟، باید کمی به عقب برگردیم و تک‌تک این مفاهیم را مرور و تفاوت‌های آنها را شفاف کنیم.
بانکداری آنلاین چیست؟
بانکداری آنلاین، که با عنوان بانکداری اینترنتی هم شناخته می‌شود، سیستم‌های آنلاینی را توصیف می‌کند که به کاربران امکان دسترسی به اطلاعات و عملکردهای حساب بانکی شخصیشان، از جمله موجودی حساب و تراکنش‌ها، را می‌دهد.
بانکداری آنلاین تقریباً تمام خدماتی را که به طور سنتی از طریق شعبه بانک فیزیکی در دسترس است، از جمله سپرده‌ها، نقل و انتقالات و پرداخت آنلاین صورتحساب به مشتریان، را امکان‌پذیر می‌کند. تقریباً هر مؤسسه بانکی دارای نوعی از بانکداری آنلاین است که هم در نسخه‌های دسکتاپ (کامپیوترهای شخصی) و هم از طریق برنامه‌های تلفن همراه در دسترس است.
در بانکداری آنلاین یا بانکداری اینترنتی:
- مشتری برای انجام خیلی از تراکنش‌های بانکی خود نیازی به مراجعه به شعبه بانک ندارد. او می‌تواند همه این کارها را به راحتی در هر کجا که بخواهد انجام دهد: در خانه، محل کار، یا در حین رفت و آمدهای روزمره به محل کار و حتی در سفر.
- مشتری برای استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی به یک دستگاه کامپیوتر یا تلفن همراه، اتصال به اینترنت و کارت بانکی نیاز دارد. پس از ثبت نام، مشتری یک رمز عبور برای شروع استفاده از خدمات بانکداری آنلاین تعیین می‌کند. در سیستم‌های امروزی، این رمز یک رمز موقت است که در لحظه ورود مشتری به حساب بانکداری آنلاین، از طریق پیامک برایش فرستاده می‌شود و معمولاً ۹۰ ثانیه بیشتر اعتبار ندارد. این کار برای افزایش امنیت حساب کاربران و جلوگیری از فیشینگ انجام می‌شود.
بانک اینترنتی چیست؟
بانک اینترنتی یک بستر نرم افزاری آنلاین است که تمام خدمات بانکداری اینترنتی و امور مالی آنلاین را بدون شعبه‌های فیزیکی ارائه می‌دهد.
تصمیم‌گیری درباره‌ی این که چه بانکی را برای خود انتخاب کنید بستگی به معیارهای شما دارد و نیز به این که چه مزیت‌ها و خدماتی را از بانک خود انتظار دارید. آیا بانکی با دیوارهای آجری، دستگاه‌های خودپرداز، پر از جمعیت و کارمندانی کم حوصله که همیشه سرشان شلوغ است را ترجیح می‌دهید یا بانک اینترنتی که شما را از تجربه‌ی بانک‌پذیری کاملاً آنلاین در تلفن همراه خودتان برخوردار کند؟
نکات مهم درباره‌ی بانک اینترنتی
- بانک اینترنتی با بانکداری آنلاین که هم اکنون از سوی بانک‌های سنتی اجرا می‌شود تفاوت دارد. بانک اینترنتی یک بانک کامل است که وجود فیزیکی ندارد و فقط در گوشی تلفن همراه شما موجود است.
- قبل از انتخاب بانک اینترنتی، مهم است که تصمیم بگیرید چه ویژگی‌هایی برای شما مهم‌تر هستند. (از بانک خود چه انتظاراتی دارید.)
- پایین بودن نرخ کارمزدها و بالا بودن نرخ بهره و درصد سود سالیانه (APY) در بانک اینترنتی، یک برتری مهم محسوب می‌شود.
- بانک اینترنتی از روابط شخصی و دستگاه‌های خودپرداز محروم است و (فعلاً) خدمات محدودتری ارائه می‌دهد.
درست است که بانک اینترنتی شعبه فیزیکی ندارد و به نظر می‌رسد تمام آنچه ما به عنوان بانک می‌بینیم در یک اپلیکیشن خلاصه شده است، اما بانک اینترنتی مجوز، اساسنامه، نام تجاری و اوراق سفید مختص به خود را دارد و به صورت مستقل، با مسئولیت خود و تحت مجوز رسمی خود فعالیت می‌کند.
بانک سنتی و بانک اینترنتی، که به آن «بانک مستقیم» نیز می‌گویند، هر دو به شما امکان دسترسی آنلاین به حسابتان را می‌دهند، انتقال پول یا انجام کارهای دیگر را با چند کلیک امکان‌پذیر می‌کنند و هر دو تابع قوانین و مقررات یکسانی هستند. سیستم‌های امنیتی هر دو نوع بانک نیز به طور کلی مشابه هستند. هر دو از روش‌هایی مانند رمزگذاری برای محافظت از اطلاعات شخصی و دارایی‌های شما استفاده می‌کنند. با وجود شباهت‌های بنیادین، این دو نوع نظام بانکی تفاوت‌های مهمی نیز با هم دارند که ممکن است برتری یا نقطه ضعف آنها باشد. مثلاً هزینه‌ها و کارمزدها در بانک اینترنتی پایین‌تر است.
در مقاله وضعیت نئوبانک در ایران به طور مفصل به بررسی بانک‌های اینترنتی در ایران پرداخته‌ایم که خواندن آن را به شدت پیشنهاد می‌کنیم.
اگر تا اینجا متوجه تفاوت بانکداری اینترنتی و بانک اینترنتی شده باشید، حالا وقت آن است که به سؤال اصلی برگردیم و پاسخ آن را جست و جو کنیم: آیا بانک‌های اینترنتی امن هستند؟
آیا بانکداری آنلاین و بانک‌های اینترنتی امن هستند؟
اجازه دهید همین ابتدا خیالتان را راحت کنیم. بله! هم بانکداری آنلاین و هم بانک‌های اینترنتی هر دو امن هستند. زیرا زیر نظر بانک مرکزی فعالیت می‌کنند و بیمه‌‌ها نیز که خودشان زیر نظر بیمه مرکزی قرار دارند حساب‌ها را بیمه می‌کنند. اما این به آن معنا نیست که می‌توان بی‌محابا و با خیال راحت در فضای آنلاین به فعالیت بانکی پرداخت. در واقع بیشترین عاملی که ممکن است امنیت بانکداری آنلاین و بانک‌های اینترنتی را به خطر بیندازد، نه فناوری پشت این سیستم‌ها، بلکه اشتباه‌های خود کاربران و در غالب مواقع بی‌اطلاعی آنها از نکات امنیتی در انجام امور بانکی در اینترنت است. بنابراین در بخش پایانی به مرور مجموعه اقداماتی می‌پردازیم که امنیت شما در هنگام انجام عملیات بانکی آنلاین را ارتقا می‌دهند.
وقتی به صورت اینترنتی عملیات بانکی خود را انجام می‌دهید خیالتان آسوده است که حساب شما از هکرها در امان است. اما این فقط یک تصور اولیه است. واقعیت این است که حساب‌های آنلاین می‌توانند اهداف آسانی برای هکرها باشند. به جای سرقت از بانک، یک کلاهبردار اینترنتی می‌تواند به سادگی با چند کلیک، پول شما را از حسابتان خارج کند.
برای خنثی کردن این خطرات بالقوه و محافظت از حساب بانکی شما، بانک‌ها و مؤسسه‌های اعتباری از سیاست‌هایی برای ایمن نگه داشتن حساب‌های مشتریان آنلاین استفاده می‌کنند. اقدامات استاندارد شامل استفاده از آنتی ویروس در رایانه‌های بانکی، فایروال‌ها، نظارت بر کلاهبرداری و رمزگذاری به شکلی است تا فقط گیرنده مورد نظر بتواند آن را بخواند. تقریباٌ همه مؤسسه‌های مالی و بانک‌ها از این اقدامات امنیتی استفاده می‌کنند.
فیشینگ یعنی چه؟
کار کلاهبرداران اینترنتی دسترسی به آن دسته از اطلاعات بانکی کاربران است که برای خرید اینترنتی ضروری هستند. به این کار «فیشینگ» گفته می‌شود. در واقع فیشینگ، تلاش متخلفان برای دستیابی به اطلاعات حساب بانکی مشتریانی است که آنلاین خرید می‌کنند.
کلاهبردارها اول یک صفحه اینترنتی مشابه صفحه بانک یا درگاه پرداخت امن طراحی می‌کنند. اما آدرس این صفحه هیچ ربطی به بانک ندارد و کاملاً جعلی است. اتفاق ناگواری که در ممکن است در حین تراکنش آنلاین رخ بدهد این است که شما مشخصاتی مثل شماره کارت، رمز و تاریخ انقضای کارت بانکی خود را در یک صفحه‌ی جعلی وارد می‌کنید. اطلاعات شما از طریق این صفحه به شخصی که آن را طراحی کرده می‌رسد و… او می‌تواند درست مثل خود شما به حساب بانکیتان دسترسی داشته باشد!
متأسفانه تاکنون افراد زیادی بر اثر بی‌اطلاعی یا بی‌دقتی، مشخصات حساب بانکی خود را تقدیم کلاهبرداران کرده‌اند. بر اساس اعلام پلیس فتا، فیشینگ رتبه‌ی اول جرایم اینترنتی در کشور را دارد.
در مقاله چگونه درگاه پرداخت امن را تشخیص دهیم به طور مفصل درباره روش‌های تأمین امنیت هنگام پرداخت‌های آنلاین توضیح داده‌ایم.
راه‌هایی برای بهبود امنیت بانکداری آنلاین
مؤسسه‌ای را انتخاب کنید که از آخرین استانداردهای امنیتی را به کار می‌گیرد. احتمالاً ملاک انتخاب شما برای بانک، کارمزد کم و نرخ بهره بیشتر است. به فهرست خود «امنیت بالا» را نیز اضافه کنید. سپس، مطمئن شوید که حساب‌های آنلاین شما به وسیله فناوری قوی‌ای پشتیبانی می‌شوند. حتماً ویژگی‌های امنیتی بانک خود را با حوصله بررسی کنید و آنچه را که بانک در این مورد در سایت خود یا کاتالوگ‌ها و بروشورهای چاپی منتشر کرده با دقت بخوانید. اگر در یافتن این اطلاعات مشکل دارید، مستقیماً با پشتیبانی بانک تماس بگیرید.
احراز هویت چند عاملی را جدی بگیرید. نحوه کار به این صورت است: هنگام ورود به سیستم، به جای درخواست فقط نام کاربری و رمز عبور، مؤسسه مالی از شما می‌خواهد اطلاعات یا فاکتور دیگری برای تأیید خود ارائه دهید. این اطلاعات می‌تواند شامل یک رمز عبور منحصر به فرد باشد که به عنوان یک پیام متنی به گوشی هوشمند شما ارسال می‌شود. اثر انگشت شما نیز می‌تواند یک فاکتور امنیتی دیگر باشد. نکته این است که در احراز هویت چند مرحله‌ای، یک لایه امنیتی بیشتر برای دسترسی به اطلاعات حساب ایجاد می‌شود که سرقت اطلاعات را تقریباً غیرممکن می‌کند.
بسیاری از بانک‌های اینترنتی و سیستم‌های بانکداری آنلاین از این استانداردها پشتیبانی می‌کنند. بنابراین یافتن یک بانک یا مؤسسه مالی متناسب با این استانداردها کار چندان سختی نیست.
از شبکه Wi-Fi عمومی برای بانکداری شخصی استفاده نکنید. یک شبکه وای فای عمومی، مثل آنچه در هتل، فرودگاه، بیمارستان، رستوران و کافه‌ها به رایگان در دسترس است نمی‌تواند بستر امن و مناسبی برای عملیات بانکی آنلاین باشد. وای فای خانگی شما بهترین امنیت استاندارد برای این منظور را دارا است. اگر مجبورید در زمانی که خارج از خانه هستید عملیات بانکی آنلاین انجام دهید، به جای وای فای رایگان عمومی، از اینترنت تلفن همراه خود استفاده کنید. البته در اینجا نیز باید تمام نکاتی که در مقاله تشخیص درگاه پرداخت امن گفتیم را با دقت رعایت کنید.
نرم افزار آنتی ویروس خود را به روز نگه دارید. از هر نرم افزاری به عنوان آنتی ویروس استفاده می‌کنید، حتماً از نسخه‌های اصلی آن استفاده نمایید و مطمئن شوید که نسخه شما، چه در رایانه شخصی (نسخه دسکتا) و چه در دستگاه تلفن همراه شما، به روز است.
رمزهای عبور خود را به طور مرتب تغییر دهید. هر چند وقت یک بار رمزهای عبور حساب‌های بانکی آنلاین خود را عوض کنید. هنگام اختصاص رمز جدید از ترکیباتی استفاده کنید که حدس زدن آنها دشوار است. مانند ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها. هرچه رمز عبور پیچیده‌تر باشد، هک کردن آن سخت‌تر خواهد بود و احتمال محافظت از آن در برابر هکرها بیشتر می‌شود.
یک امکان جالب دیگر که چند سالی هست از سوی بانک‌ها ایجاد شده، رمز موقت یا همان رمز پویاست که در لحظه دسترسی به حساب، از طریق پیامک برای صاحب حساب فرستاده می‌شود و تا ۹۰ ثانیه بیشتر اعتبار ندارد.
هشدارهای امنیتی متنی را فعال کنید. بسیاری از مؤسسات مالی و بانک‌ها این سرویس را برای مشتریان خود ایجاد کرده‌اند که در هر زمان که به اینترنت بانک خود وارد می‌شوند یا در حسابشان تراکنشی انجام می‌شود، از طریق پیامک باخبر شوند. به این ترتیب، مشتری می‌تواند در صورت مشاهده خرید یا انتقالی که خودش در انجام آن نقشی نداشته، فوراً بانک را در جریان قرار دهد و از حساب خود در برابر فعالیت‌های مشکوک، فیشینگ و… محافظت کند.
اگر سیستم پیامک‌های هشدار حساب بانکیتان به هر دلیل غیرفعال شده ضروری است که در اولین فرصت آن را فعال کنید. خوشبختانه در بیشتر مواقع برای این کار نیاز به مراجعه حضوری به شعبه ندارید و از طریق اپلیکیشن بانک یا تلفنبانک میتوانید برای فعال‌سازی دوباره‌ی آن اقدام کنید.
سخن پایانی
بانکداری آنلاین با مجموعه‌ای از ریسک‌ها همراه است. اما مزایای بسیار زیاد آن باعث شده نظام بانکی از آن پشتیبانی کند و به جای بخشیدن عطای آن به لقایش، سیستم‌های امنیتی و استانداردهای محافظتی آن را مدام ارتقا دهد و به روز نگه دارد.
اگر شما هم اقدامات لازم برای محافظت از حساب‌های بانکی خود را انجام دهید و در عین حال مطمئن شوید که بانکتان از جدیدترین فناوری جهت ایمن‌سازی حساب‌های مشتریانش استفاده می‌کند، میتوانید با لذت از مزایای بانکداری آنلاین برخوردار شوید و در عین حال خیالتان از بابت ایمن نگه داشتن حساب‌هایتان راحت باشد.