این روزها مصوبه شورای پول و اعتبار در مورد معیار حساب‌های تجاری با واکنش‌های زیادی روبرو شده است. طبق این مصوبه، چنانچه حسابی بیش از ۱۰۰ تراکنش در ماه داشته باشد و ۳۵ میلیون تومان در تراکنشها جابه‌‌جا شود، تراکنش تجاری تلقی می‌شود و مشمول مالیات خواهد شد. موضوع پرداخت مالیات و مالیات بر گردش حساب که از آن با عناوین مالیات بر حساب بانکی یا مالیات بر تراکنش‌های بانکی نیز یاد می‌شود، چند سالی است که موجی از نگرانی‌ها را برانگیخته و حتی با شایعاتی همراه بوده است. به دلیل اهمیت موضوع و رفع نگرانی‌ها قصد داریم در این مقاله به صورت شفاف به این مسئله بپردازیم و ببینیم کدام حساب‌های بانکی و تحت چه شرایطی باید مالیات بپردازند؟
گردش حساب چیست؟
گردش حساب همان جزئیات تراکنش‌های حساب بانکی است. این تراکنشها شامل تمامی مبالغ واریز شده یا برداشت شده از حساب بانکی یک شخص به همراه تاریخ و ساعت دقیق هستند.
از نقطه نظر مالیاتی، منظور از گردش حساب، یک حساب بانکی رسمی است که برای کسب‌وکار از آن استفاده می‌شود. یک حساب رسمی از حساب شخصی جداست و فقط تراکنش‌های تجاری در آن انجام می‌شود و همان حسابی است که به اداره مالیات معرفی شده است.
مبنای بررسی گزارش حساب‌ها از سوی بانک مرکزی کد ملی افراد است. لذا، داشتن حساب‌های بانکی متعدد تأثیری نخواهد داشت و حتی ممکن است حساسیت‌برانگیز باشد و ریسک رسیدگی مالیات بر گردش حساب را افزایش دهد.
بخشنامه مالیات بر گردش حساب چه می‌گوید؟
در حال حاضر، طبق دستورالعمل بررسی گردش حساب بانکی اشخاص، حساب‌های بانکی افرادی که مجموع تراکنش‌های آن‌ها (دریافت و پرداخت) بیش از ۵ میلیارد تومان باشد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این حساب‌ها به صورت اتوماتیک در سیستم بانک مرکزی اعلام شده و به سازمان امور مالیاتی انتقال داده می‌شوند و این سازمان آن‌ها را در جریان رسیدگی مالیاتی قرار می‌دهند. از این رو، بهتر است که حساب‌ها و تراکنش‌های شخصی از حساب‌ها و تراکنش‌های تجاری مجزا باشند.
اگر صاحب حساب، پرونده مالیاتی نداشته باشد، از سوی سازمان امور مالیاتی پرونده تشکیل داده شده و صاحب حساب باید برای گردش حساب خود توضیحات قانع‌کننده‌ای ارائه کند. در غیر این صورت، با اتهام پولشویی مواجه خواهد شد.
در صورت وجود پرونده مالیاتی و ارسال اظهارنامه مالیاتی نیز گردش حساب مورد بررسی قرار گرفته و با درآمد اظهار شده در اظهارنامه مالیاتی مطابقت داده خواهد شد.
در صورتی که گردش حساب بالاتر از سقف مجاز باشد، بانک از طریق پیامک و تماس به شخص حقیقی یا حقوقی اطلاع‌رسانی می‌کند. سپس، مؤدی باید ظرف یک ماه مستندات خود را ارائه دهد، در غیر این صورت، حساب مسدود خواهد شد.
مالیات بر گردش حساب چقدر است؟
از نظر سازمان امور مالیاتی، هر آنچه که به حساب واریز می‌شود، جزء حساب رسمی بوده و حکم درآمد را دارد؛ مگر آنکه اسناد و مدارکی ارائه شود که خلاف آن را ثابت کند.
در جدول زیر می‌توانید نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب را مشاهده کنید:
| تا ۵۰ میلیون تومان | ۱۵ درصد |
| از ۵۰ میلیون تومان تا ۱۰۰ میلیون تومان | ۲۰ درصد |
| بیش از ۱۰۰ میلیون تومان | ۲۵ درصد |
ذکر این نکته لازم است که گردش حساب‌های بانکی رسمی مالیات مجزا ندارند، بلکه میزان مالیات از سود نهایی حساب‌ها محاسبه می‌شود.
کدام تراکنش‌های بانکی از مالیات معاف هستند؟
آنچه که برای سازمان امور مالیاتی اهمیت دارد، جابه‌جایی و تراکنش‌های مالی افراد است که ناشی از درآمد حاصل از کسب‌وکار باشد. لذا، تراکنش‌های زیر مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند:
- تراکنش‌های با ماهیت درآمدی که در محاسبه مالیات در سال مربوطه منظور شده‌اند
- تراکنش‌های با ماهیت درآمدی با نرخ صفر یا معاف از مالیات؛ مانند درآمد حاصل از کشاورزی، وقف، نذورات، ارث و…
- تراکنش‌های با ماهیت غیردرآمدی
دسته‌بندی تراکنش‌های بانکی با ماهیت غیردرآمدی به شرح زیر است:
- تراکنش‌های بانکی مربوط به اعضای هیئت‌مدیره و سهام‌داران اشخاص حقوقی
- واریزهای مربوط به مخارج روزمره زندگی
- دریافت و پرداخت مربوط به حق شارژ
- دریافت و پرداخت به‌حساب بستگان
- سود بانکی دریافتی
- تسهیلات بانکی دریافتی
- انتقال بین حساب‌های یک شخص
- انتقال بین حساب‌های شرکا در مشاغل مشارکتی
- تنخواه‌های واریزی به‌حساب اشخاص توسط کارفرما با تأیید کارفرمای ذی‌ربط
· دریافت‌ها و پرداخت‌های سهام‌داران و اعضای هیئت‌مدیره اشخاص حقوقی؛ مشروط بر آنکه طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی منظور شود
- وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت
- قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی
- انتقالی بین حساب‌های بانکی اشخاص درصورتی‌که مربوط به درآمد نباشد
- مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به‌عنوان واسطه با توجه به نوع کسب‌وکار اشخاص حقیقی
ذکر این نکته حائز اهمیت است که تراکنش‌هایی که جنبه درآمدی دارند، مشمول مالیات هستند. لذا بهتر است مدارک و اسناد مرتبط با تراکنش‌هایی که ممکن است از نظر سازمان مالیاتی درآمد تلقی شوند، حداقل به مدت ۵ سال بایگانی شده تا در صورت لزوم برای دفاع و اثبات ارائه شوند.
همچنین، در بخشنامه سازمان امور مالیاتی تأکید شده است که اطلاعات حساب‌های بانکی به‌تنهایی مؤید درآمد اشخاص نیست مگر اینکه طبق اسناد و مدارک، درآمدی بودن آن احراز شود. در مواردی که مدارکی دال بر درآمدی بودن یک تراکنش بانکی به دست نیاید، ادارات مالیاتی مجاز به مطالبه مالیات نیست.
علاوه بر این، مفاد این بخشنامه در خصوص واریزی به حساب‌های بانکی از طریق ابزار پرداخت‌های بانکی مثل کارت‌خوان (POS) جاری نبوده و اثبات غیردرآمدی بودن آن با مؤدی است.
سقف مجاز گردش بانکی اشخاص حقیقی فاقد شغل چقدر است؟
تا اینجا اشاره کردیم که اگر یک حساب بانکی، گردش حساب بیش از ۵ میلیارد تومان داشته باشد، حساب مشکوک تلقی شده و خود به خود تحت پیگرد سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرد. در مورد سایر حساب‌ها نیز در صورتی که فرد اظهارنامه مالیاتی ارسال کرده باشد، حساب‌های زسمی بانکی او با درآمد اظهار شده در اظهارنامه مطابقت داده می‌شود و در صورت مغایرت مشمول جریمه خواهد شد. در صورت عدم مغایرت نیز طبق جدولی که در بالا نشان داده شده رقم مالیات محاسبه می‌شود. اما تکلیف حساب افرادی که اشتغال به کار ندارند چه می‌شود؟ از نظر سازمان مالیاتی سقف گردش حساب مجاز این افراد چقدر است؟
شخص حقیقی فاقد شغل به شخص حقیقی اطلاق می‌شود که اشتغال به کار ندارد و وضعیت اطلاعات شغلی خود را به مؤسسه اعتباری تحت یکی از عناوین زیر اظهار داشته است:
- بازنشسته: کلیه اشخاصی که حقوق یا مستمری مربوط به خود را از صندوق‌های بازنشستگی از جمله سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری و … دریافت می‌کنند. همچنین اشخاص حقیقی فاقد شغلی که از مستمری بازماندگان بهره‌مند می‌شوند، در این سند در شمول مصادیق اشخاص بازنشسته می‌باشند.
- مستمری‌بگیر: کلیه اشخاص تحت پوشش نهادهای حمایتی از قبیل کمیته امداد امام خمینی (ره) یا سازمان بهزیستی کشور که مستمری یا کمک‌هزینه مخارج زندگی، از نهادهای مذکور دریافت می‌کنند.
- بیکار: کلیه اشخاص حقیقی فاقد شغل که شامل مصادیق اشخاص «بازنشسته» و «مستمری بگیر» نمی‌باشند. دانش‌آموزان، دانشجویان، بانوان خانه‌دار، اشخاصی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌نمایند و نیز اشخاص حقیقی خارجی دارای اجازه اقامت معتبر که فاقد مجوز فعالیت معتبر در کشور می‌باشند، در شمول اشخاص بیکار تلقی می‌شوند.
به عبارتی، افرادی که بابت گردش حساب خود فاقد پرونده مالیاتی هستند، در دسته اشخاص حقیقی فاقد شغل قرار دارند. البته، یک دسته دیگر هم در این طبقه‌بندی قرار دارد:
شخص حقوقی غیرفعال: شخص حقوقی که به مدت پنج سال فاقد فعالیت اقتصادی بوده و از طریق پایگاه اطلاعات هویتی اشخاص حقوقی ایرانی به عنوان «غیرفعال مالیاتی» به مؤسسات اعتباری معرفی می‌شود.
مجموع حداکثر سقف واریز و برداشت تمامی حساب‌های بانکی شخص حقیقی فاقد شغل در طول یک سال (ابتدا تا انتهای هر سال شمسی) به شرح زیر است:
| نوع شخص | حداکثر سطح فعالیت مورد انتظار |
| بازنشسته | ۲ میلیارد تومان |
| مستمری بگیر | ۱ میلیارد تومان |
| بیکار | ۵۰۰ میلیون تومان |
| غیرفعال مالیاتی | ۵۰۰ میلیون تومان |
درآمد اجاره املاک، سود سپرده بانکی و انتقال حساب بین بانکی شخص در محاسبات سقف تعیین شده آورده نمی‌شود.
در صورتی که سطح گردش حساب، قبل از سررسید یک ساله از سقف مجاز بالاتر رود، به صورت ارسال پیامک یا سایر روش‌ها از شخص دعوت می‌شود تا ظرف یک ماه برای ارائه توضیحات به بانک مراجعه کند. چنانچه بانک دلایل را نپذیرد مراتب را تحت گزارش معاملات مشکوک به وزارت دارایی اعلام می‌کند. در صورتی‌که شخص مستندانی ارائه کند که نشان‌دهنده اشتغال به کار باشد، بانک سقف گردش حساب وی را به سطح فعالیت اشخاص دارای شغل افزایش خواهد داد.
همچنین، در صورتی که شخص ظرف یک ماه به بانک مراجعه نکند، تمامی عملیات بانکی وی غیرفعال خواهد شد.
به این ترتیب، تقریباً برای اقشار مختلف با هر سطح درآمدی، سقف مجاز گردش حساب تعیین شده است. همه این قوانین برای مبارزه با پولشویی و فسادهای مالی تعیین شده‌اند و اشخاص در صورت شفافیت مالی در کسب‌وکار خود نیازی به نگرانی در مورد پرداخت مالیات بر گردش حساب نخواهند داشت. توصیه می‌شود تمام مدارک و مستندات امور مالی خود را نگهداری کنید تا در صورت نیاز به سارمان امور مالیاتی ارائه کنید.