در بخش اول کاربردها و تأثیر فناوری مالی بر زندگی، مفاهیم زیربنایی و اساسی فینتک را توضیح دادیم. گفتیم که فینتک چیست، چه مزیت‌هایی نسبت به بانک‌ها و سیستم‌های مالی سنتی دارد، چگونه زنگ خطر را برای آنها به صدا درآورده است و مؤسسات قدیمی برای بقا چه تغییراتی باید در ساختار خود ایجاد کنند.
در ادامه با بررسی موضوع فینتک و زندگی، به مواردی مثل فناوری‌های جدید، موضوع قانونگذاری، چشم‌انداز فینتک، کاربران فناوری مالی، و راه‌های کسب درآمد می‌پردازیم.
فینتک و فناوری‌های جدید
فناوری‌های جدید، مانند یادگیری ماشینی (ML) و هوش مصنوعی (AI)، تجزیه و تحلیل رفتاری پیش‌بینی‌کننده، و بازاریابی مبتنی بر داده، حدس‌زنی و عادت را از تصمیم‌گیری‌های مالی دور می‌کنند. برنامه‌های «یادگیری ماشینی» نه تنها عادت‌های کاربران را که اغلب برای خودشان پنهان است، یاد می‌گیرند، بلکه کاربران را در یادگیری بازی‌ها مشارکت می‌دهند تا تصمیمات خود در هزینه کردن و صرفه‌جویی خودکار، ناخودآگاه آنها را بهتر کنند. به قول هراری: در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که گوگل شما را بهتر از خودتان می‌شناسد!
فینتک همچنین یک سازگارکننده مشتاق فناوری خدمات مشتری خودکار است که از چت‌بات‌ها و رابط‌های هوش مصنوعی برای کمک به مشتریان در انجام وظایف اساسی و همچنین کاهش هزینه‌های کارکنان استفاده می‌کند. فینتک با استفاده از اطلاعات مربوط به سابقه پرداخت در جهت نشان کردن تراکنش‌هایی که غیرعادی به نظر می‌رسند، در مبارزه با کلاهبرداری‌های اینترنتی و فیشینگ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: هوش مصنوعی چگونه سیستم‌های مالی را تغییر می‌دهد؟
چشم‌انداز فناوری مالی
از اواسط دهه ۲۰۱۰، فینتک رشد کرد. از آن زمان، هم استارتاپ‌ها میلیاردها دلار بودجه سرمایه‌گذاری دریافت کرده‌اند (که برخی از آنها تبدیل به یونیکورن شده‌اند)، و هم شرکت‌های مالی فعلی، یا سرمایه‌گذاری‌های جدید را ربودند یا پیشنهادهای فینتک خود را ایجاد کردند. شرکت‌های یونیکورن (Unicorn) شرکت‌هایی هستند که بدون حضور در بورس به ارزش یک میلیارد دلار می‌رسند و رؤیای هر استارتاپ فناوری هستند.
آمریکای شمالی همچنان اکثر استارتاپ‌های فینتک را در دل خود جای داده است. آسیا با فاصله بسیار کم در رتبه دوم قرار گرفته است و پس از آن اروپا در رده سوم است. برخی از فعال‌ترین حوزه‌های نوآوری فینتک شامل حوزه‌های زیر می‌شوند یا حول محورهای دیگر می‌چرخند:
- رمز ارزها (بیت‌کوین، اتر و غیره)، توکن‌های دیجیتال (مانند NFT) و پول نقد دیجیتال. این دارایی‌های رمزنگاری شده اغلب به فناوری بلاک‌چین متکی هستند. بلاک‌چین یک فناوری دفتر کل توزیع (DLT) است که سوابق را در شبکه‌ای از نودها نگهداری می‌کند اما به هیچ نهاد نظارتی مرکزی (مثل بانک یا دولت) وابستگی ندارد. بلاک‌چین همچنین به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد که از رمزنگاری برای اجرای خودکار قراردادها بین طرف‌هایی مانند خریداران و فروشندگان استفاده کنند.
- بانکداری باز، مفهومی است که پیشنهاد می‌کند همه افراد باید به داده‌های بانکی برای ساخت برنامه‌هایی دسترسی داشته باشند که شبکه‌ای از موسسات مالی و ارائه‌دهندگان شخص ثالث را ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال ابزار مدیریت پول همه کاره Mint یک بستر بانکداری باز است.
- اینشورتک (Insurtech) که به دنبال استفاده از فناوری برای ساده‌سازی صنعت بیمه است.
- رگ تک (Regtech) به منظور کمک به شرکت‌های خدمات مالی، برای رعایت قوانین انطباق با صنعت ایجاد شده است. بویژه آنهایی که «پروتکل‌های ضد پولشویی» و «مشتری خود را بشناسید» را، که با کلاهبرداری مبارزه می‌کنند، پوشش می‌دهند.
- مشاوان مالی خودکار (Roboadvisors) مانند Betterment، از الگوریتم‌هایی برای خودکارسازی مشاوره سرمایه‌گذاری در جهت کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی استفاده می‌کنند.
- خدمات بدون بانک که به دنبال خدمات رسانی به افراد محروم یا کم درآمدی است که از سوی بانک‌های سنتی یا شرکت‌های اصلی خدمات مالی نادیده گرفته می‌شوند یا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. این برنامه‌ها دربرگیری مالی را ترویج می‌کنند.
- امنیت سایبری، با توجه به گسترش جرایم سایبری و ذخیره‌سازی غیرمتمرکز داده‌ها، امنیت سایبری و فینتک در هم تنیده شده‌اند.
کاربران و فناوری مالی
کاربران فینتک به چهار گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
۱) B2B (بنگاه به بنگاه) برای بانک‌ها و ۲) مشتریان تجاری آنها، و همچنین ۳) B2C (بنگاه به مشتری) برای مشاغل کوچک، و ۴) مصرف‌کنندگان.
گرایش به سمت بانکداری تلفن همراه، افزایش اطلاعات، داده‌ها، تجزیه و تحلیل دقیق‌تر و غیرمتمرکز کردن دسترسی، فرصت‌هایی را برای هر چهار گروه ایجاد می‌کند تا به روش‌های بی‌سابقه‌ای تعامل داشته باشند.
در مورد مصرف‌کنندگان، مانند بسیاری از فناوری‌ها، هرچه جوان‌تر باشید، احتمال بیشتری وجود دارد که از فینتک آگاه باشید و بتوانید به‌طور دقیق آن را توصیف کنید. واقعیت این است که فینتک مبتنی بر مصرف‌کننده، با توجه به اندازه عظیم و پتانسیل افزایش درآمد (و وراثت) این بخش که در مورد آن بسیار صحبت می‌شود، بیشتر نسل هزاره‌ها (تقریباً معادل نسل دهه ۶۰ و ۷۰ در ایران) را هدف قرار می‌دهد. برخی از ناظران فینتک بر این باورند که این تمرکز بر نسل هزاره‌ها بیشتر به اندازه بازار آنها مربوط می‌شود تا توانایی و علاقه نسل ایکس و بیبی بومرها به استفاده از فینتک (بیبی بومرها نسل کودکانی هستند که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به دنیا آمده‌اند. نسل ایکس فرزندان بیبی بومرها و نسل ماقبل هزاره‌ها هستند.) در عوض، فینتک تمایل چندانی به ارائه خدمات به مصرف‌کنندگان مسن‌تر دارد، زیرا نمی‌تواند مشکلات آنها را برطرف کند.
قبل از ظهور و پذیرش فینتک، یک صاحب کسب و کار یا استارتاپ برای تأمین مالی یا سرمایه اولیه به بانک مراجعه می‌کرد. اگر این شخص قصد پذیرش پرداخت‌های مبتنی بر کارت اعتباری را داشت، باید با یک ارائه‌دهنده کارت اعتباری ارتباط برقرار می‌کرد و حتی زیرساخت‌هایی مانند کارت‌خوان متصل به تلفن ثابت را تدارک می‌دید. اکنون با فناوری تلفن همراه هوشمند، تمام این موانع به تاریخ پیوسته‌اند.
فینتک و مقررات
خدمات مالی از جمله بخش‌هایی هستند که در تمام دنیا به شدت تحت نظارت سازمان‌ها و مراجع قرار دارند. جای تعجب نیست که با شروع فعالیت شرکت‌های فینتک، مقررات به عنوان نگرانی شماره یک در میان دولت‌ها ظاهر شده است.
از آنجایی که فناوری در فرایندهای خدمات مالی ادغام می‌شود، مشکلات نظارتی برای چنین شرکت‌هایی چند برابر شده است. در برخی موارد، مشکلات تابع فناوری هستند. در برخی دیگر، آنها بازتابی از بی‌حوصلگی صنعت فناوری برای ایجاد اختلال در امور مالی هستند.
به عنوان مثال، اتوماسیون فرایندها و دیجیتالی کردن داده‌ها، سیستم‌های فینتک را در برابر حملات هکرها آسیب‌پذیر می‌کند. موارد اخیر هک در شرکت‌های کارت اعتباری و بانک‌ها، نشان‌دهنده این واقعیت است که بازیگران بد (هکرها، کلاهبرداران، کاربران ناآگاه) می‌توانند به آسانی به سیستم‌ها دسترسی پیدا کنند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بار آورند. مهمترین سؤال برای مصرف‌کنندگان در چنین مواردی مربوط به مسئولیت چنین حملاتی است و همچنین سوء استفاده از اطلاعات شخصی و داده‌های مهم مالی.
همچنین مواردی وجود داشته است که برخورد فرهنگ فناوری، که به فلسفه «سریع حرکت کنید و همه چیز را خراب کنید» معتقد است، با دنیای محافظه کارانه و ریسک گریز مالی، نتایج نامطلوبی را به همراه داشته است. استارتاپ فناوری بیمه Zenefits مستقر در سانفرانسیسکو که در بازارهای خصوصی بیش از یک میلیارد دلار ارزش داشت، قوانین بیمه کالیفرنیا را زیر پا گذاشت و به کارگزاران غیرمجاز اجازه داد محصولات آن را بفروشند و بیمه‌نامه‌ها را بنویسند. SEC این شرکت را ۹۸۰ هزار دلار جریمه کرد و آنها مجبور شدند ۷ میلیون دلار به وزارت بیمه کالیفرنیا بپردازند.
مقررات در دنیای نوظهور ارزهای رمزنگاری شده نیز یک معضل است. عرضه اولیه سکه (ICO) شکل جدیدی از جمع‌آوری سرمایه است که به استارتاپ‌ها اجازه می‌دهد تا سرمایه خود را مستقیماً از سرمایه‌گذاران غیرعادی جذب کنند. در بیشتر کشورها، آنها بدون نظارت هستند و به بستری مناسب برای کلاهبرداری و فیشینگ تبدیل شده‌اند. عدم قطعیت نظارت برای ICO همچنین به کارآفرینان این امکان را می‌دهد که توکن‌های امنیتی را که به‌عنوان توکن‌های کاربردی پنهان شده‌اند، از SEC عبور دهند تا از هزینه‌های انطباق اجتناب کنند.
آنها «سَندباکس‌های فینتک» را برای ارزیابی پیامدهای فناوری در این بخش ایجاد کرده‌اند. تصویب مقررات عمومی حفاظت از داده ها (GDPR)، چارچوبی برای جمع آوری و استفاده از داده های شخصی، در اتحادیه اروپا تلاش دیگری برای محدود کردن میزان داده‌های شخصی در دسترس بانک‌ها است. چندین کشور که ICO در آنها محبوب هستند، مانند ژاپن و کره جنوبی، نیز در تدوین مقررات برای چنین پیشنهادهایی برای محافظت از سرمایه گذاران پیشتاز هستند.
مهم: به دلیل تنوع پیشنهادها در فینتک و صنایع متفاوتی که با آن در تماس هستند، تدوین یک رویکرد واحد و جامع برای این مشکلات دشوار است. در بیشتر موارد، دولت‌ها از مقررات موجود استفاده کرده و در برخی موارد، آنها را برای تنظیم مقررات فینتک سفارشی کرده‌اند.
نمونه‌هایی در دنیای واقعی، فینتک و زندگی روزمره
اکنون ردپای فینتک در بسیاری از زمینه‌های مالی قابل رصد کردن است. در این بخش فقط چند نمونه از دنیای واقعی ذکر شده است.
مشاوران مالی خودکار (Roboadvisors) اپلیکیشن‌ها یا پلتفرمهای آنلاینی هستند که به‌طور بهینه پول شما را به صورت خودکار، اغلب با هزینه کم، سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای افراد عادی قابل دسترسی هستند.
برنامه‌های سرمایه‌گذاری مانند Robinhood خرید و فروش سهام، ETF و رمز ارز را، اغلب با کارمزد کم یا بدون کارمزد، از دستگاه تلفن همراه شما آسان می‌کنند.
برنامه‌های پرداخت مانند Paypal، Venmo، Block (Square)، Zelle، و CashApp پرداخت آنلاین و در لحظه به افراد یا مشاغل را آسان می‌کنند.
برنامه‌های مالی شخصی مانند Mint، YNAB، و Quicken SimpliFi به شما امکان می‌دهند همه امور مالی خود را در یک بستر ببینید، بودجه‌ها را تنظیم کنید، صورت‌حساب‌ها را پرداخت کنید و غیره.
پلتفرمهای وام‌دهی P2P مانند Prosper، Lending Club، و Upstart به افراد و صاحبان مشاغل کوچک اجازه می‌دهند تا از مجموعه‌ای از افرادی که مستقیماً به آنها وام‌های خرد کمک می‌کنند، وام دریافت کنند.
برنامه‌های رمزنگاری، از جمله کیف‌پول‌ها، صرافی‌ها و برنامه‌های پرداخت به شما امکان می‌دهند ارزهای رمزنگاری شده و توکن‌های دیجیتالی مانند بیت‌کوین و NFT را نگه دارید و تراکنش کنید.
InsurTech کاربرد فناوری به طور خاص در فضای بیمه است. یک مثال می تواند استفاده از دستگاه‌هایی باشد که بر رانندگی شما نظارت می‌کنند تا نرخ بیمه خودرو را تنظیم کنند.
آیا فینتک فقط برای بانکداری کاربرد دارد؟
پاسخ سریع و قاطع به این سؤال «نه» است. در حالی که بانک‌ها و استارتاپ‌ها برنامه‌های کاربردی فینتک مفیدی را در زمینه بانکداری اولیه (چک و حساب‌های پس‌انداز، نقل و انتقالات بانکی، کارت‌های اعتباری/ دبیت، وام) ایجاد کرده‌اند، بسیاری از حوزه‌های دیگر فینتک که بیشتر به امور مالی شخصی، سرمایه‌گذاری، یا پرداخت‌ها مربوط می‌شوند، محبوبیت خود را افزایش داده‌اند.
شرکت‌های فینتک چگونه کسب درآمد می‌کنند؟
فینتک‌ها بسته به تخصص خود از راه‌های گوناگونی درآمد کسب می‌کنند. برای مثال، فینتک‌های بانکی ممکن است از کارمزد، سود وام و فروش محصولات مالی درآمد حاصل کنند. برنامه‌های سرمایه‌گذاری ممکن است کارمزد کارگزاری دریافت کنند، از پرداخت برای جریان سفارش (PfOF) استفاده کنند یا درصدی از دارایی‌های تحت مدیریت (AUM) را جمع‌آوری نمایند. برنامه‌های پرداخت ممکن است بابت مقادیر نقدی سود دریافت کنند و برای ویژگی‌هایی مانند برداشت‌های قبلی یا استفاده از کارت اعتباری هزینه مطالبه کنند.
سفر به جهان جذاب فینتک پایانی ندارد. وندار در این دو مقاله تلاش کرد تا با جمع‌بندی اصلی‌ترین جنبه‌های زیربنایی فینتک، شناخت شما از فناوری مالی نوین را گسترش دهد. اگر برای کسب و کار خود نیاز به شناخت عمیق‌تر جنبه‌های گوناگون فینتک دارید، یا اگر به فناوری و صنعت پرداخت علاقه‌مند هستید، می‌توانید در بخش «فینتک» وبلاگ وندار، سفر هیجان‌انگیزتان به جهان فینتک را ادامه دهید. ما در کنار شما هستیم.